Czego dowiesz się w Kursie?

• Czym jest umowa?
• Rodzaje umów w obrocie gospodarczym
• Co powinno znaleźć się w każdej umowie?
• Jak zabezpieczyć swoje interesy?
• jak zabezpieczyć swoje finanse?
• Przeniesienie praw autorskich
• Udzielenie licencji
• Na jakie zapisy umowne należy uważać?
• Praktyczne aspekty prowadzenia działalności gospodarczej

Słowniczek pojęć

Umowa to porozumienie dwóch lub więcej stron ustalające ich wzajemne prawa lub obowiązki. Przykładowa umowa o dzieło:

Słowniczek pojęć

Oświadczenie woli - każde zachowanie osoby wyrażające jej wolę w sposób dostateczny.

Przykład: mail od klienta zlecający Ci wykonanie określonego dzieła (grafiki) za pewną sumę pieniędzy = oświadczenie woli Twojego klienta, przesłanie odpowiedzi twierdzącej = Twoje oświadczenie woli

Aby doszło do zawarcia umowy musi być zgodność (konsens=zgoda) oświadczeń woli dwóch lub więcej stron, złożonych w celu wywołania określonych skutków prawnych (powstania między stronami zobowiązania). ​

Słowniczek pojęć

Stronami umowy mogą być zarówno osoby fizyczne, przedsiębiorcy jak i osoby prawne. Osoba fizyczna, przedsiębiorca lub osoba prawna będąca stroną transakcji to inaczej kontrahent.

Osoba fizyczna to prawne określenie człowieka, każdej istoty ludzkiej od momentu narodzin do chwili śmierci. Przedsiębiorcą może być osoba fizyczna, a więc każdy człowiek, jeśli tylko posiada zdolność do czynności prawnych.

Zdolność do czynności prawnych to zaś zdolność do samodzielnego składania oświadczeń woli. W praktyce zdolność do czynności prawnych posiada każdy, kto osiągnął pełnoletniość i nie jest ubezwłasnowolniony (np. przez chorobę psychiczną).

Przedsiębiorca – to podmiot prawa, który prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. „Zawodową” oznacza, że przedsiębiorcami są także osoby wykonujące tzw. wolne zawody, np. adwokaci.

Słowniczek pojęć

Przedsiębiorcą jest to osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna (...) prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową art. 43(1) KC

Osoba prawna –  to takie trwałe zespolenie ludzi i pewnych środków, które ma za zadanie realizację określonych zadań. Osobą prawną jest na przykład spółka z o.o. albo spółka akcyjna, fundacja, partia polityczna czy szkoła wyższa.

Kodeks cywilny – ustawa z 23 kwietnia 1964 r., najważniejszy akt prawny regulujący wszystkie stosunki gospodarcze w naszym kraju

Freelancer (wolny strzelec) – osoba pracująca bez etatu, realizująca projekty na zlecenie, najczęściej specjalizująca się w danej dziedzinie. Freelancer może być osobą fizyczną lub przedsiębiorcą (a więc osobą prowadzącą działalność gospodarczą).

Wiarygodność kontrahenta

Każdy przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą jest wpisany do Centralnej Ewidencji I Informacji o Działalności Gospodarczej (do jawnego rejestru CEIDG) --> www.firma.gov.pl (zakładka Baza przedsiębiorców):

Zanim podpiszesz umowę z przedsiębiorcą prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą zajrzyj do bazy CEIDG i zweryfikuj jego wiarygodność.

Wiarygodność kontrahenta

Z bazy CEIDG możesz pobrać wydruk, w której znajdzie się nie tylko data rozpoczęcia działalności gospodarczej ale również informacja o typie wykonywanej działalności oraz o statusie działalności gospodarczej.

Zwróć uwagę na status działalności gospodarczej. Aktywny? Zawieszony?

Wiarygodność kontrahenta

Informacje o spółkach znajdziesz w bazie Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości:

https://ems.ms.gov.pl/krs/wyszukiwaniepodmiotu

Wiarygodność kontrahenta

Wybierz odpowiedni rejestr (np. "Przedsiębiorcy" lub "Stowarzyszenia, fundacje") a następnie wpisz numer KRS spółki, jej nazwę lub numery: NIP lub REGON.

Wiarygodność kontrahenta

Przykład:  wyniki wyszukiwania dla nazwy "Żabka":

Wiarygodność kontrahenta

W wynikach wyszukiwania znajdziesz informacje o formie prawnej danego podmiotu, dacie wpisu/wykreślenia podmiotu z bazy KRS, jak również ewentualną datę zawieszenia działalności. Pamiętaj, aby zawsze sprawdzić formę reprezentacji spółki:

Jaką formę może mieć umowa?

Ze względu na formę wyróżnia się umowy zawarte:

• w drodze tzw. czynności konkludentnych (dorozumianych), a więc takich, które nie mogą być uznane za formę ustną, a są zrozumiałe dla obu stron
• ustnie
• w formie pisemnej
• w formie aktu notarialnego

Przykład umowy zawartej w drodze tzw. czynności dorozumianych: umowa sprzedaży dwóch piw przez podniesienie dwóch palców, któremu towarzyszy akceptujące kiwnięcie głową barmana.

Czy umowa może być zawarta przez e-mail?

Oświadczenie woli może przybrać dowolną formę, także formę wiadomości e-mail:

Art. 60 KC Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola

osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).

E-mail to nie jest forma pisemna. Aby e-mail uznać za formę pisemną, musiałby być on opatrzony podpisem elektronicznym:

art. 78 § 2 KC Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej.

Oświadczenie woli musi wyrażać wolę osoby w sposób dostateczny.

Z treści wiadomości e-mail musi jasno wynikać na jakich warunkach strony chcą zawrzeć umowę. Strony nie mogą interpretować warunków umowy indywidualnie. Z treści wiadomości e-mail musi wynikać wprost zakres zobowiązania. Obie strony muszą wiedzieć dokładnie na co się „piszą”.

Umowa zawarta przez e-mail będzie ważna, tylko wtedy gdy:

• przepisy nie wymagają zachowania dla danej umowy formy pisemnej pod rygorem nieważności
• z treści korespondencji e-mail wynikać będzie w sposób nie budzący wątpliwości wola zawarcia umowy

Rodzaje umów w obrocie gospodarczym

UMOWA O DZIEŁO

Umowa o dzieło to umowa cywilnoprawna określona w przepisach kodeksu cywilnego:

art. 627 KC: Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Warunkiem zaistnienia umowy o dzieło jest określenie dzieła, a więc przedmiotu umowy.

Poprzez zawarcie umowy o dzieło wykonawca (przyjmujący zamówienie) zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do wypłaty określonego wynagrodzenia.

Stronami w umowie o dzieło są: zamawiający i wykonawca/twórca

UMOWA ZLECENIA

Przez umowę zlecenia należy rozumieć zobowiązanie jednej osoby (zleceniobiorcy) do wykonania określonej czynności prawnej (np. pracy) dla innego podmiotu (zleceniodawcy), na warunkach określonych w umowie.

art. 734 § 1. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.

Umowa zlecenia nazywana jest tzw. umową starannego działania.

W umowie zlecenia ważna jest wykonywana praca (wykonywanie czynności) na rzecz zleceniodawcy, która niekoniecznie będzie prowadzić do określonego rezultatu. Wynagrodzenie z umowy zlecenia przysługuje za samo "staranne działanie", nie zaś za jego rezultat.

Stronami w umowie zlecenia są: zleceniodawca i zleceniobiorca

Umowa o dzieło a umowa zlecenia

To, co odróżnia umowę od dzieło od umowy zlecenia to cel.

Umowa zlecenia nazywana jest tzw. umową starannego działania.

W przypadku umowy o dzieło chodzi o określony efekt, dlatego umowa o dzieło nazywana jest umową rezultatu.

W umowie zlecenia ważna jest wykonywana praca (wykonywanie czynności) na rzecz zleceniodawcy, która niekoniecznie będzie prowadzić do określonego rezultatu (a więc inaczej niż w przypadku umowy o dzieło).

Wynagrodzenie z umowy zlecenia przysługuje za samo "staranne działanie", nie zaś za określony rezultat (jak w przypadku umowy o dzieło).

Umowa o dzieło a umowa zlecenia

Umowy prawa autorskiego

Umowa o przeniesienie praw autorskich = umowa, dzięki której nabywca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu. Umowa o przeniesienie praw autorskich dla swej skuteczności wymaga formy pisemnej. 

Umowa licencyjna  =  umowa o korzystanie z utworu to umowa, w której twórca (autor dzieła) daje zgodę do korzystania z dzieła pod określonymi warunkami.

Zapisy umowy o przeniesienie praw autorskich lub umowy licencyjnej mogą znaleźć się w umowie o dzieło, umowie zlecenia lub tzw. umowie o współpracę.

Lepiej jest zawrzeć umowę na piśmie

Forma pisemna oznacza konieczność sporządzenia dokumentów na piśmie i opatrzenia ich podpisami stron lub osób upoważnionych do reprezentowania stron.

Umowa o dzieło może być zawarta w dowolnej formie. Zawarcie umowy w formie pisemnej zawsze będzie bezpieczniejsze niż zawarcie umowy w jakiejkolwiek innej formie (np. ustnie). Dlaczego?

Spisany dokument będzie stanowić dowód tego, że strony zawarły umowę na warunkach w nim określonych i ułatwi ewentualne dochodzenie przez drugą stronę roszczeń w przypadku, gdy okaże się, że druga strona nie wywiązuje się z nałożonych na nią obowiązków.

Lepiej jest zawrzeć umowę na piśmie

W przypadku problemów z egzekwowaniem założeń umowy dzięki posiadaniu umowy w formie pisemnej (= opatrzonej własnoręcznymi podpisami obu stron) łatwiej będzie można dochodzić swoich praw, na przykład na preferencyjnych (szybszych i tańszych) warunkach w tzw. postępowaniu upominawczym.

Czym jest postępowanie upominawcze?

Postępowanie upominawcze to odformalizowany i uproszczony tryb postępowania. W ramach tego postępowania wierzyciel (np. wykonawca dzieła) może uzyskać sądowy nakaz zapłaty przeciwko dłużnikowi.

Posiadanie umowy w formie pisemnej zdecydowanie ułatwi dochodzenie ewentualnych roszczeń.

Umowa zawarta na piśmie to najlepsze zabezpieczenie Twoich interesów.

Co powinno znaleźć się w umowie?

Komparycja = określenie stron umowy

W komparycji umowy z przedsiębiorcą powinno znaleźć się:

• imię i nazwisko przedsiębiorcy, nazwa firmy (osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą jednoosobowo działa pod tzw. firmą - firma to nazwa przedsiębiorcy identyfikująca go w obrocie prawnym. Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko plus najczęściej  dodatkowe określenie, np. Magdalena Miernik Lookreatywni.pl)
• adres firmy/siedziby spółki i adres zamieszkania przedsiębiorcy – ważny adres zamieszkania (szczególnie w przypadku sporu sądowego)
• numer dowodu osobistego,  numer PESEL, NIP, REGON, KRS (w przypadku spółki)
• reprezentacja stron

Co powinno znaleźć się w umowie?

Przykładowa komparycja umowy z przedsiębiorcą prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą:

Umowa zawarta pomiędzy:

____________________________ (imię i nazwisko) zamieszkałym __________, prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą _________________________________, pod adresem _____________________________, legitymującym się dowodem osobistym ____________________,  PESEL ____________________, NIP ____________________________, REGON __________________;

działającym _________________________________ (osobiście/ przez pełnomocnika) – w załączeniu aktualny wydruk z CEIDG, zaświadczenie/ pełnomocnictwo

a ________________.

Co powinno znaleźć się w umowie?

Przykładowa komparycja umowy, w której kontrahentem jest spółka:

Umowa zawarta pomiędzy:

____________________________ (nazwa spółki) z siedzibą w __________, przy ul. _____________, wpisaną do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez Sąd ________ pod numerem KRS ___________________(numer KRS), NIP____________, REGON __________,  w załączeniu aktualny wydruk z bazy KRS, reprezentowaną przez _______________________

a  _______ .

Opis dzieła/zlecenia i określenie zakresu współpracy

W treści umowy powinien znaleźć się dokładnie wskazany przedmiot umowy = to, na czym ma polegać świadczenie. Im dokładniej zostanie opisany przedmiot umowy, tym łatwiej będzie dochodzić ewentualnych roszczeń.

Określenie praw i obowiązków stron: w umowie powinny znaleźć się prawa i obowiązki zarówno zleceniobiorcy (wykonawcy) wobec zleceniodawcy (zamawiającego) jak i zleceniodawcy /zamawiającego wobec zleceniobiorcy/wykonawcy (np. obowiązek dostarczenie odpowiednich materiałów niezbędnych do wykonania dzieła).

Co powinno znaleźć się w umowie?

Czas trwania zobowiązania i wynagrodzenie

Umowa powinna regulować również czas trwania umowy, z podaniem dnia jego rozpoczęcia oraz zakończenia (lub oznaczenie, że umowa jest na czas nieoznaczony).

Obowiązkowo: wynagrodzenie (umowa o dzieło jest umową odpłatną!).

W umowie należy wskazać ponadto wysokość wynagrodzenia, jego rodzaj, a także forma i termin płatności.

Co powinno znaleźć się w umowie?

Sposób realizacji umowy

Dokładne wskazanie procedury realizacji poprawek i uwag klienta - 
w szczególności gdy realizacja przedmiotu umowy zależy również od klienta

Dlatego warto opisywać dokładnie sposób zgłaszania poprawek przez klienta. Ile poprawek może zgłosić klient? Jakie to mogą być poprawki?

Opisać poszczególne etapy ilością dni a nie datami bezwzględnymi (konkretnymi datami)

zatem nie tak:

„W terminie do 30 sierpnia 2015 r. Wykonawca przedstawi Zamawiającemu wstępny projekt graficzny Dzieła, a Zamawiający zaakceptuje tenże projekt albo przekaże Wykonawcy uwagi lub poprawki w terminie do 5 września 2015 r.”

Sposób realizacji umowy

Lecz tak:

W terminie dwóch tygodni od podpisania niniejszej Umowy Wykonawca przedstawi Zamawiającemu wstępny projekt graficzny Dzieła, a Zamawiający zaakceptuje tenże projekt albo przekaże Wykonawcy uwagi lub poprawki w terminie 7 dni roboczych.

Wykonawca przedstawi Zamawiającemu poprawiony wstępny projekt graficzny Dzieła w ciągu 5 dni roboczych od otrzymania poprawek lub uwag od Zamawiającego.”

W umowie warto określić dokładną ilość i rodzaj poprawek, które mieszczą się w zakresie umówionego wynagrodzenia.

Co w sytuacji, gdy projektu nie da się

zrealizować w terminie?

Wtedy warto pamiętać o tzw. mechanizmie zerwania umowy w przypadku opóźnienia ze strony twórcy (Wykonawcy), o którym mówi art. 636 par. 1 Kodeksu cywilnego:

art. 636. §1. Jeżeli przyjmujący zamówienie wykona dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.

§2. Jeżeli zamawiający sam dostarczył materiału, może on w razie odstąpienia od umowy lub powierzenia wykonania dzieła innej osobie żądać zwrotu materiału i wydania rozpoczętego dzieła.

Sytuacja: wykonawca tak mocno zwleka z rozpoczęciem swojej pracy lub z przesłaniem wstępnego projektu, że nie ma najmniejszych szans, żeby zakończył projekt w terminie.

Jakie uprawnienia ma wówczas zamawiający?

art. 635 KC "Jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła".

Co w sytuacji, gdy projektu nie da się

zrealizować w terminie?

 Określenie prawa właściwego dla umowy

Umowa została zawarta na prawie polskim. W sprawach nieuregulowanych niniejszą Umową mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego oraz ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

 

Warto sprawdzić na jakie prawo jest właściwe dla danej umowy, w szczególności w sytuacji, gdy kontrahentem jest obcokrajowiec.

Zalecane: prawo polskie

Co powinno znaleźć się w umowie?

Wartość wynagrodzenia

Umowa o dzieło jest - co do zasady - umową odpłatną. Jeżeli z umowy nie wynika wprost, że ma ona charakter nieodpłatny, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

W umowie powinna znaleźć się informacja o wysokości wynagrodzenia, które otrzyma wykonawca za realizację dzieła i w zamian za przeniesienie praw.

Jeśli celem obu stron jest nieodpłatne przeniesienie autorskich praw majątkowych, musi być to wyraźnie zastrzeżone w umowie.

Co powinno znaleźć się w umowie?

WYNAGRODZENIE RYCZAŁTOWE

Najprostszym sposobem określenia wynagrodzenia jest ustalenie odpowiedniego ryczałtu, czyli kwoty za jaką wykonawca zobowiązuje się wykonać dzieło. Wynagrodzenie ryczałtowe jest określone z góry dlatego stosuje się je do zamówień o nieskomplikowanym charakterze, w przypadku których łatwo ustalić całość kosztów ich realizacji. To wykonawca usługi ponosi ryzyko co do poprawności kalkulacji ceny.

Co powinno znaleźć się w umowie?

Art. 632. § 1 KC. Jeżeli strony umówiły się o wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac.

WYNAGRODZENIE KOSZTORYSOWE

W przypadku rozbudowanych zamówień warto pamiętać o wynagrodzeniu kosztorysowym, które określane jest na podstawie zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów. Umożliwia ono dostosowanie wysokości wynagrodzenia do rzeczywistego zakresu i kosztów wykonanych prac.

Wysokość wynagrodzenia kosztorysowego ustalana jest najczęściej już po wykonaniu zamówienia na podstawie sporządzonego kosztorysu

Co powinno znaleźć się w umowie?

Wynagrodzenie kosztorysowe określone jest na podstawie zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów.

Oprócz stawki wynagrodzenia za pracę warto zadbać o elementy dodatkowe:

W przypadku wykonania przez strony umowy jest ona zaliczana jako część wynagrodzenia. Jeśli jednak do wy­ko­nania umowy nie doj­dzie, za­liczkę należy zwrócić. Zaliczka może dotyczyć wyłącznie świadczenia pieniężnego. Dawana jest przez stronę umowy, która płaci za dzieło lub usługę. Zaliczka może być wręczona jeszcze przed zawarciem umowy, jak również później, aż do momentu wykonania umowy

ZALICZKA to pewna suma pieniędzy wpła­cana na po­czet przy­szłego wy­na­gro­dzenia. Stanowi ona częściową zapłatę za daną usługę czy towar.

Wynagrodzenie - jak zabezpieczyć swoje prawa?

ZALICZKA

A co w sytuacji, gdy poniosłeś już pewne koszty związane z realizacją umowy, a Twój kontrahent wycofał się z transakcji?

W takiej sytuacji możesz dokonać potrącenia i zwrócić zaliczkę pomniejszoną o kwotę rekompensującą doznaną szkodę.

W razie niezrealizowania umowy przez wpłacającego (zamawiającego), wykonawca ma możliwość uzyskania odszkodowania z wpłaconej zaliczki. Gdyby jednak wpłacający (zamawiający) zaliczkę kwestionował fakt poniesienia szkody, żądając przy tym zwrotu zaliczki, to on, a nie otrzymujący zaliczkę, będzie musiał skierować sprawę do sądu.

Wynagrodzenie - jak zabezpieczyć swoje prawa?

ZADATEK

W przy­padku nie­wy­ko­nania umowy zadatek nie pod­lega zwro­towi. To od­różnia go od za­liczki, która zwrotowi podlega. Jeśli klient nie wy­ko­nuje umowy ze swojej strony, mo­żesz od umowy od­stąpić i za­chować za­datek, który ci wcze­śniej zapłacił. ALE! Jeśli do­sta­niesz za­datek, a nie wy­wią­żesz się z umowy, klient ma prawo żądać od ciebie po­dwójnej wy­so­kości zadatku.

Art. 394 KC [Zadatek] § 1. W braku od­mien­nego za­strze­żenia umow­nego albo zwy­czaju za­datek dany przy za­warciu umowy ma to zna­czenie, że w razie nie­wy­ko­nania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wy­zna­czenia ter­minu do­dat­ko­wego od umowy od­stąpić i otrzy­many za­datek za­chować, a je­żeli sama go dała, może żądać sumy dwu­krotnie wyższej.

Wynagrodzenie - jak zabezpieczyć swoje prawa?

Zadatek w przy­padku nie­wy­ko­nania umowy nie pod­lega zwro­towi. To od­różnia go od za­liczki, która zwrotowi podlega.  Jeśli klient nie wy­ko­nuje umowy ze swojej strony, mo­żesz od umowy od­stąpić i za­chować za­datek, który ci wcze­śniej zapłacił. Opty­malna wy­so­kość za­datku to 10 — 30% ca­łości wynagrodzenia. Przykładowy zapis:

Wynagrodzenie - jak zabezpieczyć swoje prawa?

„Za­ma­wia­jący do­starczy Wy­ko­nawcy, w ciągu 14 dni ka­len­da­rzo­wych od dnia za­warcia Umowy, wszystkie do­ku­menty, in­for­macje, pliki źró­dłowe oraz inne nie­zbędne ma­te­riały do wy­ko­nania Dzieła. W przy­padku uchy­bienia po­wyż­szemu obo­wiąz­kowi, Wy­ko­nawca może po­wstrzymać się z wy­ko­ny­wa­niem Umowy oraz jest upraw­niony do od­stą­pienia od Umowy, za­cho­wując za­datek otrzy­many od Za­ma­wia­ją­cego.”

Wynagrodzenie - jak zabezpieczyć swoje prawa?

Zadatek stanowi pewnego rodzaju zabezpieczenie wykonania umowy i jest rodzajem odszkodowania za ewentualne jej niewykonanie.

Zaliczka jest pła­cona na po­czet przy­szłego wy­na­gro­dzenia, a to na­leży się dopiero po wy­ko­naniu umowy. Jeśli zatem do wy­ko­nania umowy nie doj­dzie, za­liczkę należy zwrócić.

W umowach można spotkać zapisy o tzw. rejection fee - element wynagrodzenia, który jest pewny. O co chodzi? O pewne wynagrodzenie za np. dwa projekty wstępne, które klient odrzucił.

Przykład: „W sytuacji, gdy wstępny projekt graficzny nie będzie spełniał oczekiwań Zamawiającego – Zamawiający odstąpi od umowy. W takiej sytuacji Wykonawca zatrzyma kwotę zadatku, o której mowa w par.[...] powyżej”.

Kiedy należy pamiętać o prawach autorskich?

Wtedy, gdy praca ma charakter twórczy, gdy efektem pracy jest utwór.

Prawa autorskie to ogół praw przysługujących twórcy utworu.

Utwór czyli przedmiot prawa autorskiego, to taki przejaw działalności twórczej człowieka, który:

• ma charakter twórczy (a więc być przejawem twórczej, kreacyjnej działalności człowieka);
• ma indywidualny charakter (utwór powinien być niepowtarzalny, nie mieć wiernego odpowiednika w przeszłości);
• jest ustalony w jakiejkolwiek postaci (a więc utwór musi zostać tak uzewnętrzniony, aby mogła zapoznać się z nim chociażby jedna osoba trzecia – ktokolwiek poza samym twórcą, nie sama wizja a jej realizacja).

Ochrona utworu następuje automatycznie, z chwilą stworzenia dzieła.

Dualizm praw autorskich

Polski ustawodawca przyjął dualistyczny model praw autorskich, który oznacza, że prawo autorskie składa się z dwóch odrębnych praw:

• autorskich praw osobistych (niezbywalnych)
• autorskich praw majątkowych (zbywalnych, które stanowią przedmiot obrotu prawno-gospodarczego; można dysponować nimi za pomocą umowy przenoszącej prawa autorskie lub umów licencyjnych).

Umowa przenosząca prawa autorskiego określa warunki i zakres przekazania autorskich praw majątkowych osobie trzeciej.

Zapisy o przeniesieniu praw autorskich mogą tworzyć jedną umowę - umowę przenoszącą prawa autorskie lub być włączone do treści umowy o dzieło lub umowy zlecenia.

Umowa przenosząca prawa autorskie

Umowa przenosząca autorskie prawa majątkowe to umowa, dzięki której twórca przenosi na nabywcę autorskie prawa majątkowe do stworzonego przez siebie dzieła. Przedmiotem zbycia mogą być tylko autorskie prawa majątkowe. Zakres tych praw określony jest przez treść umowy. Umowa przenosząca praw autorskie musi mieć formę pisemną.

Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności (art. 53 pr.aut.)

Jeśli ustawa nie stanowi inaczej autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy (art. 41 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych)

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Dokładne określenie przedmiotu umowy

W umowie o przeniesienie praw autorskich powinno znaleźć się precyzyjne określenie/dokładne wskazanie utworu, do którego autorskie prawa majątkowe mają być zbyte (przeniesione na osobę trzecią).

Zamawiający zleca, a Wykonawca zobowiązuje się do opracowania logo (zwanego dalej jako: "Dzieło")

Zamawiający powierza wykonanie zestawu prac zmierzających do stworzenia nowej strony internetowej dla Zamawiającego, w oparciu o przesłane informacje będące wytycznymi (dalej „Projekt” lub „Dzieło") a Wykonawca zobowiązuje się Projekt wykonać na zasadach określonych w niniejszej Umowie

Czas obowiązywania umowy

Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu na osobę trzecią pociąga za sobą, co do zasady, brak możliwości korzystania z utworu przez twórcę i dalszego na nim zarobkowania. Jeśli umowa zawarta jest bezterminowo co do zasady twórca utworu traci trwale prawo do korzystania z utworu i możliwość decydowania o formach korzystania z niego w przyszłości.

Warto jednak wiedzieć, że przeniesienie praw autorskich może być ograniczone czasowo. Jest to możliwe, gdy umowa przenosząca prawa autorskie jest ograniczona terminem.

Po okresie wskazanym w umowie o przeniesienie praw autorskich twórca odzyskuje prawa do utworu, w tym prawo do korzystania z niego.

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Oświadczenie o posiadaniu pełni praw autorskich

Zbywca nie można przenieść na Klienta więcej praw, niż sam posiada.

Dlatego w umowach często można spotkać następujące zapisy:

Wykonawca oświadcza, że przysługują mu autorskie prawa majątkowe do projektów graficznych będących przedmiotem niniejszej Umowy. Prawa te nie będą obciążone ani ograniczone na rzecz osób trzecich. Niniejsze oświadczenie nie dotyczy praw do fontów wykorzystanych w Dziele (w tym zakresie Klient zobowiązuje się do samodzielnego nabycia odpowiednich praw do fontów)“

(uwaga na zdjęcia stockowe i na fonty, do których nabyliście tylko licencję!)

A co w sytuacji gdy utwór jest obciążony prawami osób trzecich? --> wady prawne

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

A co w sytuacji, gdy utwór ma kilku twórców?

Utwór współautorski to utwór będący efektem współdziałania kilku osób. Do rozporządzania majątkowymi prawami autorskimi co do całości utworu konieczna jest zgoda wszystkich współtwórców. Stronami umowy powinni być zatem wszyscy współtwórcy. Umowa powinna zawierać ich oświadczenia potwierdzające, że są oni wyłącznymi twórcami utworu i są uprawnieni do rozporządzania nim w zakresie określonym w umowie.

Wymóg uzyskania zgody wszystkich współtwórców do wykonywania wspólnych praw autorskich do całości utworu jest niezależny od wielkości wkładów twórczych wniesionych przez poszczególnych współtwórców.

Nie zapomnij przenieść praw!

W treści umowy musi znaleźć się zapis o przeniesieniu autorskich praw majątkowych. Może on wyglądać na przykład tak:

Z chwilą otrzymania zapłaty za wykonaną pracę Zbywca przenosi na Nabywcę autorskie prawa majątkowe do Utworów na wszystkich polach eksploatacji znanych w dniu podpisania Umowy, bez ograniczeń terytorialnych i czasowych, obejmujących w szczególności (...)

Strony niniejszym postanawiają, że z chwilą zapłaty wynagrodzenia przez Zamawiającego, z Wykonawcy na Zamawiającego przechodzą prawa autorskie do Przedmiotu Umowy oraz własność nośników, na których został utrwalony Przedmiot Umowy

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Co z autorskimi prawami osobistymi?

Co do zasady autorskie prawa osobiste  (określane jako więź twórcy z utworem) są niezbywalne. Nie można ich przenieść ani się ich zrzec.

autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem (art. 16 pr.aut.)

 Do autorskich praw osobistych zalicza się m.in.:

• prawo do autorstwa utworu,
• prawo do oznaczenia utworu imieniem i nazwiskiem twórcy
• prawo do integralności utworu
• prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu
• prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Autorskie prawa osobiste

Niemożność zrzeczenia się lub zbycia autorskich praw osobistych nie oznacza, że w umowach przenoszących autorskie prawa majątkowe do utworu nie mogą znaleźć się postanowienia, na mocy których autor zezwoli na wykonywanie prawa osobistego w jego imieniu lub nawet zobowiąże się do niewykonywania osobistych praw autorskich wobec kontrahenta.

Wykonawca zobowiązuje się do niewykonywania autorskich praw osobistych. Wykonawca zapewnia, że z chwilą przejścia na Zamawiającego praw autorskich nie będzie wykonywać autorskich praw osobistych, w szczególności nie będzie sprzeciwiał się anonimowemu rozpowszechnianiu Dzieła przez Zamawiającego”.

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Utwory przyszłe

Przepis wyklucza możliwość ważnego przeniesienia przez twórcę majątkowych praw autorskich do wszystkich utworów, jakie taki twórca może stworzyć w przyszłości. Przepis ten wyklucza możliwość przenoszenia przez twórcę majątkowych praw autorskich do wszystkich stworzonych w przyszłości utworów "do wszystkich utworów, które powstaną za jego życia" (zakaz tzw. umów sponsorskich).

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

art. 41 ust. 3: Nieważna jest umowa w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości.

Precyzyjne wskazanie pól eksploatacji

Pola eksploatacji to – najprościej mówiąc – sposoby korzystania z utworu. Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych pola eksploatacji muszą być w umowie wyraźnie wymienione.

Umowa o przeniesienie praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej „licencją” obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione (art. 41 ust. 2 pr. aut.)

Eksploatacja dzieła w postaci materialnej może obejmować np. wprowadzanie utworu do obrotu i jego rozpowszechnianie, zaś w formie niematerialnej: wykonywanie dzieła, jego wystawianie, recytację, pokazywanie, emitowanie czy udostępnianie w internecie.

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Wskazanie pól eksploatacji

Odpowiednie określenie w umowie pól eksploatacji jest jedną z najistotniejszych (i najtrudniejszych) kwestii związanych z umowami autorskimi. Przykłady pól eksploatacji znajdziesz w art. 50 pr. aut.:

1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami , na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;

3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt. 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.

Przeniesienie praw na wszystkich polach eksploatacji

Co zrobić w sytuacji, gdy chcemy uzyskać całość autorskich praw majątkowych na wszystkich możliwych polach eksploatacji?

Często spotykaną praktyką jest wskazanie w umowie, że przeniesienie praw autorskich do utworu następuje na wszystkich polach eksploatacji, w szczególności tych wymienionych w art. 50 ustawy o prawie autorskim
i prawach pokrewnych, a następnie ich dokładne wyliczenie. Konieczne jest dokładne wymienienie każdego z pól.

Dlaczego to ważne? Dlatego, że za każde odrębne pole eksploatacji autorowi dzieła należy się oddzielne, dodatkowe wynagrodzenie.

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Zakaz obejmowania umową pól eksploatacji nieznanych w chwili zawarcia umowy

Umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia (art. 41 ust. 4 pr. aut)

Co do zasady można przenieść tylko te pola eksploatacji, które są znane w chwili podpisywania umowy. Za każde nowe pole eksploatacji autor powinien dostać oddzielne wynagrodzenie. Obejście? Przykład:

W przypadku znalezienia nowego lub nieznanego w momencie podpisywania Umowy pola eksploatacji związanego z korzystaniem z Dzieł Wykonawca zobowiązany będzie w terminie 7 dni od dnia otrzymania stosownego żądania od Zamawiającego przenieść na Zamawiającego prawa na wskazanym polu eksploatacji bez dodatkowego wynagrodzenia”

Wartość wynagrodzenia a pola eksploatacji

Z punktu widzenia nabywcy im więcej pól zostanie wymienionych w umowie, tym lepiej. Odwrotnie w przypadku zbywcy. Twórca powinien pamiętać, że za każde kolejne pole eksploatacji twórcy należeć się będzie kolejne wynagrodzenie.

Jeśli strony chcą objąć jednym wspólnym wynagrodzeniem przeniesienie autorskich praw majątkowych na wielu polach eksploatacji to powinno zostać to wyraźnie zaznaczyć w umowie. Bez powyższego zastrzeżenia wskazaną w umowie kwotę będzie można interpretować jako kwotę, która dotyczy tylko wynagrodzenia za jedno wskazane pole eksploatacji.

Art. 45. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji.

Prawa zależne

Umowa o przeniesienie praw autorskich (nawet dotycząca wszystkich znanych pól eksploatacji) nie przenosi automatycznie na nabywcę prawa do wykonywania praw zależnych do utworu (= zgody twórcy dzieła pierwotnego na korzystanie i rozporządzanie z opracowania jego utworu).

Co to oznacza? W umowie o przeniesienie praw autorskich powinien znaleźć się oddzielny zapis wyraźnie zezwalający nabywcy na wykonywanie praw zależnych do utworu.

Art. 46. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, mimo że w umowie postanowiono o przeniesieniu całości praw majątkowych

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Moment przejścia praw

Strony mogą w umowie dowolnie oznaczyć moment, w którym dojdzie do przejścia autorskich praw majątkowych.

W praktyce momentem przejścia praw może być:

• moment ustalenia utworu (jego powstania);
• moment przekazania utworu zamawiającemu;
• moment zapłaty przez zamawiającego wynagrodzenia (najkorzystniej dla twórcy/zbywcy utworu).

Jeśli w umowie nie będzie określony moment przejścia praw autorskich na nabywcę domniemywa się, że prawa autorskie przechodzą w momencie "przejęcia" utworu (rozumianego jako przyjęcie, akceptacja utworu przez zamawiającego bez uwag) (art. 64 pr.aut.)

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Jeśli umowa o przeniesienie praw autorskich nie ma formy pisemnej?

Umowę niejako „tworzą” przepisy prawa autorskiego (a więc ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych), które zakładają:

• wynagrodzenie należy się twórcy za każde odrębne pole eksploatacji jego utworu (art. 45)
• twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie praw zależnych (art. 46)
• nabywca nie może dokonywać zmian w utworze (art. 49 ust. 2)
• przeniesienie praw autorskich nie jest jednoznaczne z przeniesieniem własności egzemplarza utworu (art. 52 ust. 1)
• nie następuje przeniesienie praw a tylko udzielenie licencji (art. 65) ale tylko na 5 lat i tylko na terytorium jednego kraju (art. 66 ust. 1)

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Co w sytuacji, gdy jednak nie dojdzie do zawarcia pomiędzy stronami do zawarcia umowy?

Na formalnościach powinno zależeć przede wszystkim klientowi (zamawiającemu), a nie twórcy dzieła.

To klientowi powinno zależeć na tym, aby prawidłowo nabyć od od twórcy prawa autorskie. 

Warto wiedzieć, że prawo autorskie "stoi" po stronie twórcy.

Bez zawarcia umowy całość praw autorskich pozostaje przy twórcy (autorze dzieła).

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Przeniesienie praw a udzielenie licencji

Co to jest umowa licencyjna?

W odróżnieniu od umowy przenoszącej majątkowe prawa autorskie, zawarcie umowy licencyjnej nie prowadzi do nabycia praw autorskich przez osobę trzecią.

Udzielający licencji (licencjodawca) cały czas pozostaje właścicielem praw autorskich do utworu. Poprzez umowę licencyjną twórca (licencjodawca) udziela drugiej stronie jedynie upoważnienia do korzystania ze swojego utworu i to w tylko w takim zakresie, jaki został określony w treści umowy.

Twórca może udzielić upoważnienia do korzystania z utworu na wymienionych w umowie polach eksploatacji z określeniem zakresu, miejsca i czasu tego korzystania (art. 67 ust. 1 pr. aut.)

Umowa licencyjna a umowa o przeniesienie praw autorskich

Celem umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych jest przekazanie całości lub określonej części autorskich praw majątkowych twórcy dzieła na rzecz osoby trzeciej.

Celem umowy licencyjnej jest natomiast udzielenie licencjobiorcy (zamawiającemu) zgody/zezwolenia na korzystanie z dzieła we wskazanym zakresie. Zarówno majątkowe, jak i osobiste prawa autorskie pozostają cały czas przy twórcy dzieła.

Warto o tym pamiętać szczególnie wtedy, gdy klient nie wymaga przekazania całości autorskich praw majątkowych do zamówionego dzieła. W wielu przypadkach wystarczy udzielenie licencji na korzystanie z utworu przez określony czas, zachowując całość praw autorskich przy sobie. 

Przeniesienie praw a udzielenie licencji

Licencja wyłączna

Licencja wyłączna daje licencjobiorcy wyłączność korzystania z utworu w zakresie określonym przez treść umowy. Udzielając licencji wyłącznej licencjodawca (twórca) zobowiązuje się do nieudzielania licencji do korzystania z utworu w tym samym zakresie innym osobom. Licencja wyłączna może być udzielona tylko w formie pisemnej.

Strony niniejszym postanawiają, że z chwilą zapłaty wynagrodzenia przez Zamawiającego, Wykonawca udziela Zamawiającemu licencji  na korzystanie z Utworu na wszystkich polach eksploatacji wymienionych w art. 50 ustawy z 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w szczególności:

Przeniesienie praw a udzielenie licencji

Licencja niewyłączna

W odróżnieniu od licencji wyłącznej, licencja niewyłączna nie daje licencjobiorcy wyłączności na korzystanie z utworu w określony w umowie sposób.

Udzielający licencji niewyłącznej (twórca) może nie tylko sam dalej korzystać z utworu, ale również udzielać dalszych licencji w dowolnym zakresie (również w zakresie udzielonej wcześniej licencji) innym osobom.

W odróżnieniu od licencji wyłącznej, licencja niewyłączna może być udzielona w dowolnej formie, np. ustnie.

Przeniesienie praw a udzielenie licencji

Licencja - ramy czasowe

Umowa licencyjna może być zawarta na czas nieokreślony. Jeśli ramy czasowe obowiązywania umowy licencyjnej nie zostały określone przez strony w umowie (brak zapisu o udzieleniu licencji na określony/także nieokreślony czas), przyjmuje się, że umowa została zawarta na okres 5 lat. Po upływie tego czasu umowa automatycznie wygasa.

Warto zadbać o określenie w treści umowy dokładnych ram czasowych!

Umowa licencyjna może być rozwiązana przy zachowaniu terminów dowolnie określonych przez strony lub (jeśli takie nie zostały ustalone
w umowie) terminów "ustawowych". Ustawowy termin wypowiedzenia umowy licencyjnej wynosi rok naprzód licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło wypowiedzenie.

Licencja a sublicencja

Co do zasady osoba, która nabyła licencję (licencjobiorca) nie może upoważniać innych osób do korzystania z utworu (zakaz dorozumianej sublicencji). Udzielenie dalszej licencji przez licencjobiorcę możliwe jest tylko i wyłącznie po uzyskaniu wyraźnej zgody licencjodawcy.

Warto wiedzieć, że sublicencja trwa tylko do momentu trwania licencji, która była podstawą udzielenia sublicencji. Z chwilą wygaśnięcia licencji, wygasa również sublicencja.

Art. 67 ust. 3. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, licencjobiorca nie może upoważnić innej osoby do korzystania z utworu w zakresie uzyskanej licencji.  

Kiedy warto pamiętać o licencji?

• zdjęcia stockowe
• fonty
• projekt strony www a autorski CMS

Z zastrzeżeniem postanowień niniejszej Umowy, Licencjodawca udziela Licencjobiorcy niewyłącznej, nieprzenoszalnej licencji na okres lat 10 na korzystanie z systemu CMS, w zakresie umożliwiającym prawidłowe korzystanie z Systemu CMS i Serwisu Internetowego”

Przeniesienie praw a udzielenie licencji

Wady fizyczne (usterki) vs wady prawne dzieła

art. 55 prawa autorskiego:

1. Jeżeli zamówiony utwór ma usterki, zamawiający może wyznaczyć twórcy odpowiedni termin do ich usunięcia, a po jego bezskutecznym upływie może od umowy odstąpić lub żądać odpowiedniego obniżenia umówionego wynagrodzenia, chyba że usterki są wynikiem okoliczności, za które twórca nie ponosi odpowiedzialności. Twórca zachowuje w każdym razie prawo do otrzymanej części wynagrodzenia, nie wyższej niż 25% wynagrodzenia umownego.

2. Jeżeli utwór ma wady prawne, zamawiający może od umowy odstąpić i żądać naprawienia poniesionej szkody.

Największe ryzyko: wady prawne. Przykład: PLAGIAT.

Dlatego tak ważne w pracy branży kreatywnej jest  badanie rynku.

Postanowienia na wypadek wad prawnych

Wady prawne mogą generować ogromne szkody po obu stronach.

Dlatego w umowach można spotkać się z takimi zapisami (wskazującymi odpowiedzialność autora za ewentualne wady prawne):

Wykonawca zapewnia Zamawiającego, że w przypadku zgłoszenia przez osoby trzecią jakichkolwiek roszczeń z tytułu korzystania w jakikolwiek sposób z Dzieła, Wykonawca zobowiązuje się do podjęcia na swój koszt wszelkich kroków prawnych zapewniających należytą ochronę Zamawiającego przed roszczeniami osób trzecich. W szczególności Wykonawca zobowiązuje się pokryć wszelkie niezbędne koszty prawne.”

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Kary umowne

Cel: za­bez­pie­czenie pra­wi­dło­wego prze­biegu współ­pracy i ter­mi­no­wości od­dania dzieła.

Kary umowne zastrzega się na wypadek niedotrzymania terminów realizacji umowy (stąd korzystniejsze jest wpisywanie terminów a nie dat bezwzględnych!)

Jeśli jest taka możliwość - omijaj kary umowne.

Co, jeśli nie można ich ominąć? Wtedy warto umiejętnie i bezpiecznie określić kolejne terminy oddania prac.

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Co w przypadku sporu?

W każdej umowie powinna znaleźć się tzw. klauzula prorogacyjna czyli zapis na sąd. W zapisie tym chodzi o to, aby ustalić w jakim sądzie w razie ewentualnego sporu strony będą dochodzić swoich praw.

Najlepiej aby był to sąd w miejscu zamieszkania twórcy (wykonawcy). Dlaczego? Aby w razie sporu nie jeździć po Polsce na rozprawy (i uniknąć wysokich kosztów przejazdu i straty czas).

W razie sporu związanego z Umową, Strony podejmą próbę koncyliacyjnego jego załatwienia, a jeżeli nie będzie to możliwe, poddadzą go rozstrzygnięciu sądu powszechnego w Warszawie, właściwego dla siedziby Zamawiającego.
 

Co powinno znaleźć się w umowie przenoszącej

prawa autorskie?

Wynagrodzenie - jak zabezpieczyć swoje prawa?

Opłata za wniesienie pozwu w sądzie powszechnym: 5% wartości sporu, a przypadku sądów arbitrażowych nawet kilkanaście %.

Nie warto godzić się na:

• dodatkowe wymogi formalne po spełnieniu których nastąpi uregulowanie płatności
• zbyt długi termin płatności
• na przejście praw autorskich w momencie przekazania projektu (dopiero po zapłacie całości wynagrodzenia)

Warto zwrócić uwagę czy podana w umowie kwota jest brutto czy netto (szczególnie w przypadku umowy o dzieło). Przy większych projektach: warto rozłożyć płatność na etapy tak, aby po każdym etapie projektu otrzymać wynagrodzenie.

Przeniesienie praw a prezentacja w portfolio

Prawo do reprezentowania dzieła w portfolio

Aby roz­wiać wąt­pli­wości od­no­śnie legalności zamiesz­czenia przygotowanego pro­jektu w port­folio/ na stronie www warto zadbać o odpowiedni zapis:

Klient udziela Wykonawcy ze­zwo­lenia na wy­ko­rzy­sty­wanie Dzieła w celu pro­mocji świad­czo­nych przez Wykonawcę usług, w szcze­gól­ności do pre­zen­tacji Dzieła w port­folio Wykonawcy i przed­sta­wiania Dzieła klientom Wykonawcy.

Klauzula poufności:

Strony Umowy zobowiązują się wzajemnie, że w czasie obowiązywania Umowy, ani po zakończeniu okresu jej obowiązywania nie ujawnią nikomu bezpośrednio ani pośrednio: jakichkolwiek informacji, materiałów i/lub dokumentów przekazanych sobie wzajemnie w związku z wykonywaniem niniejszej Umowy (...)

Zmiany zapisów umownych:

Jeżeli którekolwiek z postanowień Umowy okaże się nieważne, Strony zobowiązują się podjąć negocjacje w celu uzupełnienia Umowy w tym zakresie. Pozostałe postanowienia niniejszej Umowy pozostają w mocy.

Warto dodać

Warto dodać

Siła wyższa:

Żadna ze Stron nie ponosi odpowiedzialności za całkowite lub częściowe zaniechanie wykonania swoich obowiązków przewidzianych niniejszą Umową ani nie będzie uznana za nie wywiązującą się z Umowy w przypadku, gdy nie będzie w stanie spełnić zobowiązania z powodu działania siły wyższej lub z powodu innych okoliczności pozostających poza kontrolą Stron.

Zapis na wypadek odstąpienia od umowy:

W przypadku odstąpienia od Umowy (...) Strony zobowiązują się zwrócić sobie niezwłocznie wszelkie materiały wymienione pomiędzy sobą w celu realizacji Przedmiotu Umowy oraz zaspokoić swoje roszczenia majątkowe odpowiednio do zakresu wykonanej pracy.

Rozwiązanie umowy

Rozwiązanie umowy może nastąpić poprzez:

• wypowiedzenie umowy – rozwiązanie następuje po upływie okresu wypowiedzenia określonego w umowie lub w ustawie;
• zawarcie umowy rozwiązującej (contrarius consensus) – prawo polskie nie reguluje tego typu umów, jednakże jest ono dopuszczalne na podstawie zasady swobody umów.
   

Rozwiązanie następuje w momencie zawarcia umowy rozwiązującej lub w terminie określonym przez strony.

Freelancer a prowadzenie działalności gospodarczej

Kiedy masz obowiązek założyć "firmę"?

Masz obowiązek założyć działalność gospodarczą w momencie, gdy Twoja działalność ma cechy działalności gospodarczej.

Dzia­łal­ność, aby można było określić ją mianem działalności gospodarczej musi być zarobkowa, zorganizowana i ciągła.

Art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej: Dzia­łal­no­ścią go­spo­darczą jest za­rob­kowa dzia­łal­ność wy­twórcza, bu­dow­lana, han­dlowa, usłu­gowa oraz po­szu­ki­wanie, roz­po­zna­wanie i wy­do­by­wanie ko­palin ze złóż, a także dzia­łal­ność za­wo­dowa, wy­ko­ny­wana w sposób zor­ga­ni­zo­wany i ciągły

 

Jeśli Twoja działalność jako fre­elan­cera jest zarobkowa, zorganizowana
i ciągła to de facto pro­wa­dzisz dzia­łal­ność go­spo­darczą i „w oczach” Urzędu Skarbowego jesteś przedsiębiorcą (nawet jeśli jeszcze nie zarejestrowałeś swojej działalności).

Co grozi Ci za niedopełnienie obo­wiązków?

• kara ogra­ni­czenia wol­ności lub grzywny za brak re­je­stracji w CEIDG,
• kara grzywny za nie­do­peł­nienie obo­wiązków podatkowo-księgowych,
• za­płata za­le­głego po­datku do­cho­do­wego i VAT,
• kara grzywny za nie­opła­canie składek ZUS + za­płata za­le­głych składek.

Freelancer a prowadzenie działalności gospodarczej

Faktura a rachunek. Czym się różnią?

Każdy, kto prowadzi działalność gospodarczą ma obowiązek dokumentować swoją sprzedaż (towarów, bądź usług).

Jeśli przedsiębiorca jest podatnikiem VAT, to w tym celu wystawia faktury, jeśli natomiast zrezygnował z płacenia VAT-u, czyli nie jest tzw. VAT-owcem – wystawia rachunek.

Kiedy należy wystawić RACHUNEK?

Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą niebędący podatnikiem VAT ma obowiązek wystawić rachunek na żądanie kupującego lub usługobiorcy. Dokument rachunku może zostać sporządzony na dowolnym formularzu, jednak muszą zostać w nim ujęte wszystkie wymagane przepisami elementy.

Rozporządzenie ministra finansów z dnia 22 sierpnia 2005 roku określa, jakie elementy powinien zawierać rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi:

• imiona i nazwiska sprzedawcy lub kupującego (nazwę lub firmę),
• adresy sprzedawcy i kupującego bądź wykonawcy i odbiorcy usługi;
• datę wystawienia oraz kolejny numer rachunku;
• określenie rodzaju i ilości towarów lub wykonanych usług oraz ich ceny jednostkowe;
• ogólną sumę należności wyrażoną liczbowo i słownie.

Co istotne, na rachunku musi widnieć podpis osoby, która go wystawiła, a na fakturze podpisu może nie być.

Co to jest FAKTURA?

Do wystawiania faktur VAT w momencie sprzedaży towarów lub świadczenia usług zobligowani są jedynie czynni podatnicy VAT.

Na fakturze powinny znaleźć się następujące informacje:

• kolejny numer faktury,
• dane sprzedawcy i nabywcy (imię i nazwisko, nazwa, adres, NIP),
• data wystawienia faktury,
• określenie towaru lub usługi,
• wysokość wynagrodzenia (kwota netto i brutto)
• termin płatności i formę zapłaty,

Kwota brutto – kwota wraz z wszelkimi obciążeniami, np. z naliczonym podatkiem VAT.

Kwota netto – kwota do wypłaty po potrąceniu obciążeń, potoczne wynagrodzenie „na rękę”

Freelancer a kwestie podatkowe

Kiedy musisz pamiętać o podatkach?

Na dzień dzisiejszy umowa o dzieło nie pod­lega oskład­ko­waniu. Oznacza to, że nie są od niej od­pro­wa­dzane składki na ubez­pie­czenia spo­łeczne
i ubez­pie­czenie zdrowotne.

ALE: 

Do­chód uzy­ski­wany na pod­stawie umowy o dzieło pod­lega opo­dat­ko­waniu na za­sa­dach ogól­nych, tj. po­dat­kiem do­cho­dowym od osób fizycznych.

To, jaki to będzie podatek i kto będzie go rozliczał zależy od tego, pomiędzy kim dochodzi do zawarcia umowy.

Umowa zlecenia a umowa o dzieło

Kto musi pamiętać o podatkach?

Umowa o dzieło może zo­stać za­warta w na­stę­pu­ją­cych konfiguracjach:

• za­ma­wia­jący: osoba fi­zyczna nie pro­wa­dząca dzia­łal­ności go­spo­dar­czej
  wy­ko­nawca: osoba fi­zyczna nie­pro­wa­dząca dzia­łal­ności gospodarczej
• za­ma­wia­jący: przed­się­biorca
  wy­ko­nawca: osoba fi­zyczna nie­pro­wa­dząca dzia­łal­ności gospodarczej
• za­ma­wia­jący: przed­się­biorca
  wy­ko­nawca: przedsiębiorca

Freelancer a kwestie podatkowe

Umowa o dzieło zawarta pomiędzy osobami fizycznymi

Gdy umowa za­wie­rana jest po­między oso­bami fi­zycz­nymi – a więc nie­pro­wa­dzą­cymi dzia­łal­ności go­spo­dar­czej, obo­wiązek roz­li­czenia po­datku dochodowego od osób fizycznych spo­czywa na wy­ko­nawcy dzieła. Od za­ma­wia­ją­cego otrzy­muje on więc wy­na­gro­dzenie brutto.

Przy­kład: Pan X za­wiera z Panem Y umowę o wy­ko­nanie dzieła w po­staci sza­blonu strony in­ter­ne­towej za wy­na­gro­dze­niem w kwocie 1000 zł. Pan Y przy­go­to­wuje sza­blon i otrzy­muje umó­wione wy­na­gro­dzenie brutto 1000 zł. W ze­znaniu rocznym wy­ka­zuje kwotę 1000 zł jako przy­chód z in­nego źródła. Jako koszt uzy­skania przy­chodu ma prawo wpisać 500 zł (50% kwoty wy­na­gro­dzenia ze względu na prze­nie­sienie praw au­tor­skich do sza­blonu na Pana X)

Freelancer a kwestie podatkowe

Umowa o dzieło zawarta pomiędzy przedsiębiorcą a osobą fizyczną
 

W ta­kiej sy­tu­acji za­ma­wia­jący dzieło przed­się­biorca jest płat­ni­kiem, który ma obo­wiązek po­brać i od­pro­wa­dzić za­liczkę na po­datek do­cho­dowy od wy­na­gro­dzenia prze­wi­dzia­nego w umowie.

Jak obliczyć zaliczkę? Odej­mując od umówionego wy­na­gro­dzenia koszty uzy­skania przy­chodu (w przypadku udzielenia licencji lub przeniesienia praw autorskich bę­dzie to 50%) i mnożąc tak otrzy­maną kwotę przez 18%).

Freelancer a kwestie podatkowe

Umowa o dzieło zawarta pomiędzy przedsiębiorcą a osobą fizyczną

Przy­kład: Przedsiębiorca X prowadzący salon fryzjerski za­wiera z grafikiem niebędącym przedsiębiorcą  umowę o wy­ko­nanie dzieła w po­staci sza­blonu strony in­ter­ne­towej salonu fryzjerskiego. Strony umawiają się na wy­na­gro­dze­nie w kwocie 1000 zł. Grafik przy­go­to­wuje sza­blon a za dobrze wykonaną pracę otrzymuje wy­na­gro­dzenie w kwocie 910 zł. Dla­czego tylko 910zł? Wy­na­gro­dzenie brutto to 1000 zł, ale przedsiębiorca X od­pro­wa­dził za­liczkę na po­datek do­cho­dowy w wy­so­kości 90 zł (1000 zł — 500 zł jako koszty uzy­skania przy­chodu = 50% z 1000 = 500 zł; 500 zł x 18% = 90 zł).

Freelancer a kwestie podatkowe

Umowa o dzieło zawarta pomiędzy przedsiębiorcami

Przed­się­biorca (za­ma­wia­jący) za­wiera umowę o dzieło z innym przed­się­biorcą (wy­ko­nawca dzieła) w za­kresie wy­ko­ny­wanej przez tego dru­giego dzia­łal­ności gospodarczej (np. usługi graficzne).

W tym przy­padku za­ma­wia­jący zwol­niony jest z obo­wiązku po­brania i od­pro­wa­dzenia za­liczki na po­datek do­cho­dowy. Wy­ko­nawca otrzy­muje wy­na­gro­dzenie brutto i musi je roz­li­czyć w ra­mach przy­chodów z pro­wa­dzonej dzia­łal­ności go­spo­dar­czej (zgodnie z wy­braną dla swojej dzia­łal­ności go­spo­dar­czej formą opodatkowania - np. 400 zł + 23% VAT).

Freelancer a kwestie podatkowe

Umowa o dzieło zawarta pomiędzy przedsiębiorcami

Przy­kład: Przedsiębiorca X prowadzący salon fryzjerski za­wiera z grafikiem X - rów­nież pro­wa­dzącym dzia­łal­ność go­spo­darczą (studio gra­ficzne) sza­blon strony in­ter­ne­towej salonu fryzjerskiego za wy­na­gro­dze­niem w kwocie 1000 zł plus VAT (zakładając, że grafik jest VAT-owcem). Grafik-przedsiębiorca przy­go­to­wuje sza­blon a za swoją pracę otrzy­muje wy­na­gro­dzenie brutto 1230 zł (netto 1000 zł). Po­nieważ roz­licza się na za­sa­dach ogól­nych w sys­temie mie­sięcznym, musi roz­li­czyć ów przy­chód razem z po­zo­sta­łymi przychodami z da­nego mie­siąca i od­pro­wa­dzić od ca­łości podatek VAT.

Freelancer a kwestie podatkowe

A co w sytuacji, gdy wy­ko­nawca dzieła pro­wadzi co prawda dzia­łal­ność go­spo­darczą, ale wy­ko­nanie dzieła nie mieści się w jej za­kresie?

W takiej sytuacji sposób roz­li­czenia umowy bę­dzie ana­lo­giczny do opi­sa­nego w punkcie drugim - to przedsiębiorca odprowadzi zaliczkę na podatek dochodowy od wykonawcy dzieła.

Freelancer a kwestie podatkowe

UMOWA

o dzieło wraz z przeniesieniem praw autorskich

zawarta w […], w dniu […] pomiędzy:

Janem Kowalskim zamieszkałym w Warszawie, przy ul. […], 00-000 Warszawa, legitymującym się dowodem osobistym serii XYZ nr […] prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą „JANEX Jan Kowalski” z siedzibą w Warszawie, przy […], kod pocztowy Warszawa, wpisaną do Centralnej Ewidencji Działalności i Informacji o Działalności Gospodarczej Rzeczpospolitej Polskiej pod numerem NIP: […], REGON […]

zwanym dalej „Wykonawcą”,

--> koniecznie wszystkie dane, nie tylko adres siedziby firmy ale również adres zamieszkania Wykonawcy

Case study

a

XYZ Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w […], przy ul. […], 00-000 […], wpisaną do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie, […] Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS […], NIP […], REGON […], o kapitale zakładowym w wysokości […] PLN, reprezentowaną przez […] – Prezesa Zarządu

zwaną dalej  „Zamawiającym” zwane łącznie „Stronami”, a każda z nich „Stroną”.

--> kto reprezentuje spółkę? Czyje (i ile) podpisy muszą znaleźć się na umowie?

--> Umowa o dzieło: zamawiający - wykonawca

--> Umowa zlecenia: zleceniodawca - zleceniobiorca

Case study - umowa o dzieło

§ 1 Przedmiot Umowy

1. Zamawiający powierza Wykonawcy wykonanie 5 projektów graficznych na gadżety reklamowe dla Zamawiającego w oparciu o przesłane informacje będące wytycznymi wskazanymi w załączniku nr [...] do Umowy (dalej:„Przedmiot Umowy”, „Projekt“ lub „Dzieło“) a Wykonawca zobowiązuje się Projekt wykonać na zasadach określonych w niniejszej Umowie.

2. W zakres prac, o których mowa w pkt. 1 wchodzi:

--> należy  wskazać co dokładnie mieści się w zakresie pojęcia „Przedmiot Umowy“: ilość projektów wstępnych, które Zamawiający może oczekiwać od Wykonawcy oraz to, co dokładnie otrzyma Klient jako „produkt końcowy“

Case study - umowa o dzieło

3. Wykonawca wykona Przedmiot Umowy w dwóch etapach:

a. Etap pierwszy obejmuje zakres prac niezbędnych do stworzenia projektów wstępnych. Etap pierwszy prac zakończy się z dniem […] (dalej jako „Etap pierwszy“);

b. Etap drugi obejmuje dopracowanie jednego projektu wybranego przez Zamawiającego z przedstawionych mu wcześniej propozycji wg wskazówek Zamawiającego (dalej jako „Etap drugi“). Etap drugi zakończy się […].

4. Wykonawca oświadcza, że posiada niezbędne umiejętności, wiedzę, środki oraz sprzęt do wykonania prac będących Przedmiotem Umowy i zobowiązuje się je wykonać z najwyższą starannością oraz aktualnym poziomem wiedzy i techniki.

--> pamiętaj, od przedsiębiorcy (= profesjonalisty) wymaga się więcej!

Case study - umowa o dzieło

§ 2 Termin i sposób wykonania Umowy

1. Strony zgodnie ustalają termin rozpoczęcia prac na dzień wpływu na rachunek bankowy Wykonawcy zaliczki o której mowa w § 6 Umowy/lub na dzień otrzymania od Zamawiającego wszystkich materiałów i informacji niezbędnych do prawidłowej realizacji Przedmiotu Umowy a termin zakończenia prac na dzień [...], z zastrzeżeniem, że w przypadku opóźnień spowodowanych działaniami Zamawiającego wskazanymi np. w § 3 ust. 1 poniżej i/lub siłą wyższą i/lub zmianą zakresu prac, terminy mogą ulec przesunięciu o czas trwania tych zdarzeń.

Case study - umowa o dzieło

§ 2 Termin i sposób wykonania Umowy

2. Wykonawca zobowiązuje się wykonać Umowę samodzielnie lub za pomocą osób przez siebie wskazanych, gwarantując należyte wykonanie Przedmiotu Umowy.

-->  Jeśli część Twojej pracy wykonują podwykonawcy pamiętaj o nabyciu od nich całości praw autorskich tak, abyś mógł później swobodnie dysponować prawami do Projektu i przenosić je na swoich klientów

Case study - umowa o dzieło

§ 2 Termin i sposób wykonania Umowy

Sposób odbioru Projektu:

3. Przekazanie Zamawiającemu gotowego Projektu nastąpi drogą elektroniczną poprzez przesłanie całości Projektu na adres e-mail Zamawiającego: [adres e-mail] / Odbiór Przedmiotu Umowy nastąpi osobiście/na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego sporządzonego w obecności Zamawiającego i Wykonawcy, którego wzór stanowi Załącznik nr [...] do Umowy, najpóźniej w ciągu 7 dni od dnia zakończenia prac, o którym mowa w pkt 1.

Case study - umowa o dzieło

§ 3 Sposób wykonania Umowy

(opis procedury realizacji Przedmiotu Umowy)

1. Zamawiający zobowiązany jest dostarczyć Wykonawcy szczegółowe wytyczne oraz materiały niezbędne do prawidłowej realizacji Przedmiotu Umowy niezwłocznie/ w terminie 7 dni roboczych od dnia podpisania niniejszej Umowy lub innym terminie uzgodnionym uprzednio z Wykonawcą. Termin rozpoczęcia prac następuje w momencie dostarczenia przez Zamawiającego wszystkich materiałów niezbędnych do wykonania Projektu z zastrzeżeniem § 2 ust. 1.

2. Wykonawca zobowiązuje się przedstawić Zamawiającemu trzy wstępne projekty w terminie do dnia [...].

Case study: opis powstawania dzieła

3. W terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania Zamawiający zobowiązuje się wybrać jeden z zaproponowanych projektów wstępnych i zgłosić do niego ewentualne uwagi. Termin na zgłaszanie uwag upływa z dniem zakończenia Etapu pierwszego, o którym mowa w par. 1 pkt 3.

4. Wykonawca zobowiązuje się przedstawić Zamawiającemu Projekt w terminie do dnia [...].

5. Zamawiający może w terminie 5 dni roboczych od dnia otrzymania Projektu od Wykonawcy zaakceptować Projekt albo zgłosić do niego uwagi, pod rygorem uznania, że Projekt został przez niego zaakceptowany bez uwag. W terminie 5 dni roboczych od dnia otrzymania Projektu Zamawiający ma prawo zaproponować 1 rundę poprawek do przedstawionego mu Projektu.

Case study: opis powstawania dzieła

6. Strony uznają Projekt za zaakceptowany, gdy Zamawiający dokona akceptacji Projektu lub nie wniesie uwag w terminie określonym przez Strony.

§ 4 Zmiana zakresu prac

1. W trakcie realizacji Umowy, Zamawiający może proponować zmiany w zakresie prac, o których mowa w § 1 z zastrzeżeniem ust 2 poniżej.

2. Jeżeli Zamawiający zażąda w trakcie realizacji Przedmiotu Umowy wprowadzenia zmian do zaakceptowanego wcześniej Projektu lub zleci Wykonawcy wykonanie prac dodatkowych (niemieszczących się w zakresie prac wskazanym w § 1), dalej jako ”Prace dodatkowe”, Wykonawcy przysługuje dodatkowe wynagrodzenie dalej „Wynagrodzenie dodatkowe”.

--> Dlatego tak ważne jest prawidłowe i dokładne wskazanie co wchodzi w zakres „Przedmiotu Umowy“

Case study: zmiana zakresu prac

3. Wykonawca przedstawi  Zamawiającemu kosztorys, na podstawie którego ustalone zostanie należne mu Wynagrodzenie dodatkowe. Zamawiający ma 3 dni robocze na zaakceptowanie przysługującego Wykonawcy Wynagrodzenia dodatkowego. W przypadku braku akceptacji Wynagrodzenia dodatkowego, Wykonawca ma prawo nie uwzględnić Prac dodatkowych przy dalszej realizacji Przedmiotu Umowy.

4. W przypadku wprowadzenia zmian do Projektu powodujących konieczność wykonania Prac dodatkowych, o których mowa w ust. 3 powyżej, Wykonawca poinformuje Zamawiającego o przewidywalnym czasie realizacji Prac dodatkowych. Brak akceptacji czasu niezbędnego do realizacji Prac dodatkowych rozumiany będzie przez Wykonawcę jako brak zgody na ich realizację.

Case study: zmiana zakresu prac

5. Jeżeli w trakcie realizacji niniejszej Umowy Zamawiający zażąda dokonania zmian, które nie były przewidziane w Projekcie, a których wprowadzenie konieczne jest dla prawidłowego wykonania Przedmiotu Umowy, czego nie mógł wiedzieć Wykonawca, Wykonawca będzie miał prawo żądać Wynagrodzenia dodatkowego jako ekwiwalentu za wykonanie prac nieprzewidzianych przez strony w Umowie.

6. Jeżeli w trakcie wykonywania Przedmiotu Umowy pojawią się nieoczekiwane trudności z realizacją Projektu w ustalonym terminie powstałe na skutek działania siły wyższej, o której mowa w § 8 Umowy, Wykonawca po uprzednim poinformowaniu Zamawiającego będzie miał  możliwość wydłużenia terminu realizacji Przedmiotu Umowy o czas niezbędny do usunięcia tychże trudności.

Case study: zmiana zakresu prac

§ 5 Prawa autorskie

1. Wykonawca oświadcza, że przysługują mu pełne prawa autorskie do Przedmiotu Umowy oraz że są one wolne od jakichkolwiek obciążeń i ograniczeń na rzecz osób trzecich.

--> oświadczenie o posiadaniu praw autorskich (odpowiedzialność Wykonawcy)

2. Strony niniejszym postanawiają, że z chwilą zapłaty przez Zamawiającego wynagrodzenia, o którym mowa w § 6 Zamawiający nabywa autorskie prawa majątkowe do Dzieła oraz własność nośników, na których Dzieło zostało utrwalone.

--> jeśli w umowie nie będzie określony moment przejścia praw autorskich na nabywcę domniemywa się, że prawa autorskie przechodzą w momencie „przejęcia” utworu (art. 64 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych)

Case study: prawa autorskie

3. Przeniesienie praw autorskich nastąpi na wszystkich polach eksploatacji wymienionych w art. 50 ustawy z 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w szczególności: 

a. w zakresie utrwalania i zwielokrotniania Dzieła - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Dzieła, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

b. w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których Dzieło utrwalono - wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;

c. w zakresie rozpowszechniania Dzieła w sposób inny niż określony w pkt. b)  - publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtwarzanie, a także publiczne udostępnianie Dzieła w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym (--> internet)

Case study: prawa autorskie

--> konieczne w każdym przypadku enumeratywne wymienienie pól eksploatacji

4. Wykonawca przenosi na Zamawiającego również prawa zależne do Dzieła, w tym prawo do modyfikowania, opracowywania oraz tłumaczenia zarówno Dzieła w całości jak i jego elementów.

--> Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, mimo że w umowie postanowiono o przeniesieniu całości praw majątkowych (art. 46 pr. aut.)

5. Przeniesienie autorskich praw majątkowych na Zamawiającego nie podlega żadnym ograniczeniom czasowym bądź terytorialnym.

--> przeniesienie praw autorskich może być ograniczone czasowo

Case study: prawa autorskie

Autorskie prawa osobiste

6. Wykonawca zobowiązuje się do niewykonywania autorskich praw osobistych. Wykonawca zapewnia, że z chwilą przejścia na Zamawiającego praw autorskich nie będzie wykonywać autorskich praw osobistych, w szczególności nie będzie sprzeciwiał się anonimowemu rozpowszechnianiu Dzieła przez Zamawiającego.

Prawo do prezentowania Dzieła w porfolio

7. Zamawiający udziela Wykonawcy ze­zwo­lenia na wy­ko­rzy­sty­wanie Dzieła w celu pro­mocji świad­czo­nych przez Wykonawcę usług, w szcze­gól­ności do pre­zen­tacji Dzieła w port­folio Wykonawcy lub na jego stronie internetowej.

Case study: prawa autorskie

§ 6 Wynagrodzenie

1. Z tytułu prawidłowego wykonania Przedmiotu Umowy i przeniesienia całości autorskich praw majątkowych na Zamawiającego zgodnie z postanowieniami § 5, Zamawiający zapłaci Wykonawcy wynagrodzenie w kwocie [...] a także ewentualne Wynagrodzenie dodatkowe, o którym mowa w § 4.

2. Kwota wynagrodzenia zostanie powiększona o należny podatek VAT, w wysokości wynikającej z obowiązujących przepisów.

3. Wynagrodzenie płatne będzie przelewem na konto Wykonawcy [...]  następująco:

a. Zaliczka w wysokości [...] (słownie: [...]) + VAT, płatna w terminie [...] dni roboczych od dnia podpisania niniejszej Umowy. Za dzień zapłaty uważa się dzień obciążenia rachunku Zamawiającego.

Case study: wynagrodzenie

zaliczka = pewna suma pieniędzy wpła­cana na po­czet przy­szłego wy­na­gro­dzenia. Jeśli do wy­ko­nania umowy nie doj­dzie, za­liczkę mu­sisz zwrócić.

b. Pozostała część wynagrodzenia w wysokości [...] (słownie: [...] złotych) + VAT, płatna w terminie [...] dni roboczych od daty przekazania i akceptacji Projektu.

4. Wynagrodzenie dodatkowe, o ile zostaną wykonane Prace dodatkowe, płatne będzie na podstawie prawidłowo wystawionej i doręczonej faktury w terminie 7 dni roboczych. Za dzień zapłaty uważa się dzień obciążenia rachunku Zamawiającego.

5. Do czasu całkowitej zapłaty wszystkich należności pieniężnych Wykonawcy przez Zamawiającego, Przedmiot Umowy pozostaje własnością Wykonawcy i Zamawiający nie ma prawa wprowadzać w nim jakichkolwiek modyfikacji.

Case study: wynagrodzenie

§ 7 Klauzula poufności

1. Strony Umowy zobowiązują się wzajemnie, że w czasie obowiązywania Umowy, ani po zakończeniu okresu jej obowiązywania nie ujawnią nikomu bezpośrednio ani pośrednio:

a. jakichkolwiek informacji, materiałów i/lub dokumentów przekazanych sobie wzajemnie w związku z wykonywaniem niniejszej Umowy,

b. jakichkolwiek informacji, materiałów i/lub dokumentów uzyskanych od osób trzecich w związku z wykonywaniem niniejszej Umowy,

c. jakichkolwiek wyników prac uzyskanych w związku z wykonywaniem Umowy oraz wszelkich związanych z nimi informacji, materiałów lub dokumentów.

Case study: wzajemna poufność

§ 8 Siła wyższa

1. Strony niniejszej Umowy nie ponoszą odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań opisanych w niniejszej Umowie, jeżeli niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań jest następstwem siły wyższej.

2. Pod pojęciem „siła wyższa“ Strony rozumieją wszelkie zdarzenia niezależne od Stron, znajdujące się poza ich kontrolą, którym, pomimo dołożenia należytej staranności, nie można było zapobiec. Takimi zdarzeniami mogą być między innymi: zamieszki, ataki, pożar, powódź, wypadek, kradzież z włamaniem, strajki, redukcja dostępu do energii elektrycznej lub brak możliwości jej otrzymania (...).

Case study: siła wyższa

§ 9 Postanowienia końcowe

1. Jeżeli którekolwiek z postanowień niniejszej Umowy okaże się nieważne, Strony zobowiązują się podjąć negocjacje w celu uzupełnienia Umowy w tym zakresie. Pozostałe postanowienia Umowy pozostają w mocy.

2. Prawem właściwym dla umowy jest prawo polskie. W sprawach nieuregulowanych niniejszą Umową mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego oraz ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

3. Strony Umowy zobowiązują się rozstrzygać powstałe między nimi spory polubownie. W razie niemożności polubownego rozstrzygnięcia sporu, sądem właściwym dla rozstrzygnięcia sporu będzie sąd właściwy dla siedziby Wykonawcy (--> klauzula prorogacyjna)

Case study: postanowienia końcowe

Wiesz już zatem jak odpowiedzieć na następujące pytania:

1) Freelancer vs niezdecydowany klient:

po zaakceptowaniu wstępnego projektu (wybranego z przedstawionych mu wcześniej trzech różnych propozycji) w dniu otrzymania gotowego projektu klient dochodzi do wniosku, że jednak koncepcja mu się nie podoba i liczy na dalsze propozycje grafika. Jak zabezpieczyć się na wypadek tego typu „niespodzianek”?

2) Freelancer vs wybredny klient

jak zabezpieczyć się na wypadek klienta, który zgłasza niekończącą się ilość poprawek do projektu?

3) Przeniesienie praw autorskich vs prezentacja projektu w porfolio:

Co zrobić, aby móc pewnie i bezpiecznie publikować zrealizowane projekty w swoim porfolio pomimo przeniesienia praw autorskich na klienta?

Wiedza = bezpieczeństwo

4) Freelancer vs niepłacący klient:

Jak "zmusić" klienta do możliwie najszybszego uregulowania należności?

Moment przejścia praw autorskich - zapłata całości wynagrodzenia

5) Możliwość korzystania z projektu w przyszłości:

Czy zawsze muszę przenosić prawa autorskie na swojego klienta? I czy przenosząc prawa autorskie tracę na zawsze prawo do korzystania z mojego dzieła?

6) Freelancer a autorskie prawa osobiste:

Czy klient może oczekiwać ode mnie zobowiązania się do niewykonywania autorskich praw osobistych (które przecież są niezbywalne)? I czy zawsze muszę się godzić na takie zobowiązanie?

Wiedza = bezpieczeństwo

7) Freelancer vs odpowiedzialność za wady prawne

Pamiętaj o nabyciu praw autorskich od podwykonawców oraz o umiejętnym przeniesieniu praw w przypadku korzystania ze zdjęć stockowych i fontów

8) Prawo do modyfikowania utworu

Czy klient po nabyciu praw autorskich do mojego dzieła ma prawo swobodnie je modyfikować?  A co w sytuacji, gdy nie chcę się na to godzić?

9) Freelancer a brak umowy o przeniesienie praw autorskich

Co w sytuacji, gdy zamówienie na logo dostałem mailem i tylko mailowo umawiałem się z klientem to, że udzielam mu zgody na korzystanie z dzieła?

10) Freelancer a finanse

Czy mogę zabezpieczyć się na wypadek sytuacji, gdy klient odstąpi od umowy, a ja już wykonałem sporą część pracy? Czy należy mi się wtedy wynagrodzenie?

Wiedza = bezpieczeństwo

Co należy zrobić po otrzymaniu umowy?

Uważnie przeczytaj treść umowy od początku do końca. Nigdy nie podpisuj umowy w ciemno.

Jeśli z czymś się nie zgadzasz – negocjuj. Pamiętaj, że umowa to dokument, który ma określić prawa i obowiązki obu stron zobowiązania. Twój kontrahent chce dać Ci jak najwięcej obowiązków i możliwie jak najmniej praw, a sobie możliwie najwięcej praw i najmniej obowiązków.

Nigdy nie udawaj, gdy czegoś nie rozumiesz.

Sprawdź czy czegoś nie brakuje.

Profilaktyka jest zawsze lepsza (szybsza i tańsza) niż sam proces leczenia.

Umowy dla freelancera - podsumowanie

Na co zwrócić uwagę otrzymując umowę od klienta? 

• Na obo­wiązki stron

• sposób wykonania umowy (ilość i czas na zgłaszanie poprawek)

• akceptacja wykonanej pracy (zabezpieczenie się na wypadek milczenia zamawiającego po przesłaniu mu gotowego projektu)

• zapłata wynagrodzenia = moment przejścia praw autorskich (nie wcześniej!)

• wyraźnie wymienione pola eksploatacji (a gdy brak - dodatkowe wynagrodzenie)

• prawo do wykorzystania projektu/dzieła w porfolio

Umowy dla freelancera - podsumowanie

Powodzenia! :-)

Prawne aspekty działań kreatywnych czyli prawo autorskie w pracy człowieka kreatywnego

Plan ostatniej części kursu:

• przedmiot i podmiot prawa autorskiego
• podział i czas  trwania praw autorskich
• rodzaje utworów i ich praktyczne zastosowanie
• plagiat - najnowsze trendy
• dozwolony użytek i prawo cytatu
• zasady legalnego korzystania z grafik i zdjęć
• najpopularniejsze licencje na fonty
• zasady korzystania z banków zdjęć
• najczęściej spotykane naruszenia praw autorskich
• egzekwowanie praw w przypadku naruszenia

Co to jest utwór?

Utworami chronionymi przez prawo autorskie mogą być rozmaite dzieła: literackie, plastyczne, fotograficzne, architektoniczne, muzyczne, choreograficzne czy filmowe ale tylko pod warunkiem, że zostały stworzone przez człowieka. Przedmiotem prawa autorskiego nie będzie  zdjęcie zrobione przez ciekawską małpkę, wzór „malowany” na szybie przez mróz czy piękna ballada wyśpiewana przez… kanarka.

Prawo autorskie nie ochroni (nawet najbardziej oryginalnej) twórczej kreacji, jeśli nie została ona stworzona przez człowieka.

Co może być przedmiotem prawa autorskiego?

Przedmiotem prawa autorskiego będzie tylko taki przejaw działalności twórczej człowieka, który:

• ma charakter twórczy (a więc jest przejawem twórczej, kreacyjnej działalności człowieka);
• ma indywidualny charakter (utwór powinien być niepowtarzalny, nie mieć wiernego odpowiednika w przeszłości);
• jest ustalony w jakiejkolwiek postaci (utwór musi zostać tak uzewnętrzniony, aby mogła zapoznać się z nim chociażby jedna osoba trzecia – ktokolwiek poza samym twórcą).

Do powstania ochrony wystarczy uzewnętrznione ustalenie utworu – nie jest konieczne dopełnienie jakichkolwiek formalności.

Ochrona przyznawana jest automatycznie, w chwili ustalenia dzieła.

Co to jest ustalenie utworu?

Ustaleniem utworu jest np. zaśpiewanie piosenki, zagranie utworu muzycznego, wykonanie choreografii tanecznej, wyrecytowanie wiersza czy wygłoszenie przemówienia.

Co ciekawe, prawo autorskie zapewnia ochronę niezależnie od tego, czy utwór został ukończony. Dla uzyskania ochrony wystarczy, aby chociaż część utworu ujrzała światło dziennie, a więc aby zapoznała się z nią osoba trzecia.

Od ustalenia utworu należy odróżnić jego utrwalenie. Utrwalenie to rodzaj trwałego ustalenia utworu poprzez zapisanie jego treści na nośniku materialnym, który umożliwia jego wielokrotne odtwarzanie.

Przykład: W przypadku stworzenia utworu muzycznego ustaleniem utworu będzie jego zagranie jakiejkolwiek osobie trzeciej. Utrwaleniem nazwiemy natomiast zapisanie utworu na płycie CD bądź w formie pliku muzycznego.

Co to jest utwór?

Cechy obojętne dla faktu uzyskania ochrony dzieła przez prawo autorskie to:

•  wartość dzieła (utwór może mieć wartość zerową, a i tak będzie chroniony przez prawo),
• przeznaczenie dzieła,
• sposób wyrażenia dzieła (rysunek wykonany na restauracyjnej serwetce też będzie chroniony),
• nakład i charakter pracy twórczej (nie ma znaczenia, czy dzieło powstało w miesiąc czy w 2 minuty),
• stopień wysiłku intelektualnego
• okoliczność, czy chodzi o twórczość opartą na samoistnym pomyśle, czy też na naśladownictwie (za utwory uznawane są również dzieła, które powstały jako efekt naśladownictwa, jeśli tylko posiadają cechy indywidualności i oryginalności.

Co nie jest utworem?

Co do zasady fotografia (zdjęcie) słynnego obrazu, np. zdjęcie Mony Lisy nie jest przedmiotem prawa autorskiego, gdyż nie można dopatrzyć się w zwykłej fotografii dzieła twórczości w rozumieniu prawa autorskiego. Celem fotografii obrazu jest najczęściej uzyskanie maksymalnej wierności z oryginałem a nie wyrażenie indywidualnej ekspresji fotografa. Utworem nie są zatem fotografie Mony Lisy ze zbiorów Luwru  - każdy może je wykorzystywać, także do celów komercyjnych.

Co nie jest utworem?

Utworem prawa autorskiego nie będzie też fotografia przenoszona przy pomocy sitodruku na płótno, technika często stosowana przez Andy Warhola. W świetle tych ustaleń „fioletowy” portret Mony Lisy autorstwa Warhola z 1979 r. nie jest utworem - trudno dopatrywać się twórczości w zastąpieniu kolorystyki oryginału – fioletem (zbyt niski poziom twórczy).

W przypadku jednak bardziej złożonego wykorzystania fotografii, np. obrazu Mony Lisy Andy Warhola ocena może być już odmienna.

Utworem będzie już na przykład dzieło Mona Lisa Four Times z 1978 r. m.in ze względu na zastosowaną kolorystykę i układ zdjęć.

Kto to jest twórca?

Właścicielem praw autorskich jest – co do zasady – twórca dzieła (autor).

Autor dzieła to osoba, która wniosła wkład twórczy do utworu, czyli stworzyła dzieło w rozumieniu prawa autorskiego. Twórcą jest każdy człowiek, kto swoją pracą twórczą przyczynił się do powstania dzieła – pisarz, który napisał książkę, malarz, który namalował obraz czy tancerz, który stworzył choreografię.

Twórcą w rozumieniu prawa autorskiego może być każdy z nas.

ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności (art. 1 ust.4 pr. aut.)

Przyznanie praw autorskich twórcy dzieła następuje automatycznie, z chwilą stworzenia (ustalenia) dzieła.  Autor nie musi dokonywać żadnych dodatkowych czynności.

Dualizm praw autorskich i czas trwania praw

Obowiązująca obecnie w Polsce ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przyjęła dualistyczną koncepcję praw dzieląc je na autorskie prawa osobiste i autorskie prawa majątkowe. 

Autorskie prawa majątkowe to prawa zbywalne i ograniczone w czasie, które – zgodnie z polskim prawem autorskim – trwają od momentu powstania dzieła przez całe życie jego twórcy i wygasają (co do zasady) dopiero po upływie 70 lat od dnia jego śmierci.

Kiedy wygasają autorskie prawa majątkowe do utworu współautorskiego stworzonego przez kilka osób? Dopiero 70 lat po śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych.

autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu: (1) od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich – od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych (…) art. 36 pr. aut

Dualizm praw autorskich

Autorskie prawa osobiste – w odróżnieniu od autorskich praw majątkowych – są niezbywalne, nieprzenoszalne i nieograniczone w czasie.

Autorskie prawa osobiste trwają nadal nawet po śmierci twórcy. Z powództwem o ochronę autorskich praw osobistych po śmierci twórcy może wystąpić małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo lub zstępni rodzeństwa.

autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem (art. 16 pr. aut)

Ustawa nie definiuje pojęcia „więź twórcy z utworem”, wymienia za to szereg uprawnień, które chronią ową „więź". Katalog autorskich praw osobistych (katalog otwarty) znajduje się w art. 16 pr. aut. 

Dualizm praw autorskich

• prawo do autorstwa utworu
• prawo do oznaczenia utworu imieniem i nazwiskiem twórcy
• prawo do nienaruszalności treści i formy utworu (prawo do integralności utworu) prawo to nakazuje publikowanie i rozpowszechnianie dzieła tylko w takiej postaci, jaka została mu nadana przez twórcę (dotyczy to również tytułu utworu)
• prawo do rzetelnego wykorzystania utworu (zakaz wykorzystywania dzieła w sposób, który może wprowadzić odbiorcę w błąd co do charakteru danego utworu)
• prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności (możliwość podjęcia decyzji o tym, kiedy jego dzieło jest ukończone i gotowe do publicznego zaprezentowania)
• prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu

Czas trwania praw autorskich

Autorskie prawa majątkowe to prawa ograniczone w czasie, które trwają od momentu powstania dzieła przez całe życie jego twórcy i wygasają dopiero po upływie 70 lat od dnia jego śmierci.

Po upływie 70-letniego okresu czasu dzieło automatycznie przechodzi do tzw. domeny publicznej i może być rozpowszechniane i wykorzystywane w dowolnym celu.

Autorskie prawa majątkowe wygasają z końcem roku kalendarzowego, dlatego 1 stycznia każdego roku zbiór domeny publicznej powiększa się o kolejne dzieła, do których autorskie prawa majątkowe wygasły z końcem roku poprzedniego. http://outofcopyright.eu/

Autorskie prawa osobiste trwają bez ograniczeń czasowych dlatego zawsze należy pamiętać o podaniu nazwiska autora wykorzystywanego dzieła (nawet, jeśli znajduje się on w domenie publicznej).

Jakie są rodzaje utworów?

Rodzaje utworów prawa autorskiego:

• utwór inspirowany
• utwór zależny (opracowanie cudzego utworu)
• utwór współautorski
• utwór połączony
• utwór zbiorowy
• utwór pracowniczy

Utwór inspirowany

Utwór inspirowany to utwór, który powstał pod wpływem inspiracji dziełem innego twórcy (inspiracji rozumianej jako psychologiczno-emocjonalny odbiór cudzego dzieła).

Utwór inspirowany jest samodzielnym dziełem, który posiada cechy indywidualnej twórczości artystycznej jego autora. Inspiracja drugim utworem stanowi tylko bodziec, pewien rodzaj natchnienia do realizacji własnego pomysłu.

Co istotne, utwór inspirowany nie zawiera elementów twórczych cudzego utworu, a jedynie elementy niechronione, np. charakterystyczne cechy określonego stylu.

Utwór inspirowany jest dziełem samodzielnym, a jego twórca dysponuje pełnią praw autorskich i może nim swobodnie rozporządzać.

Utwór inspirowany

Przykład utworu inspirowanego:

Najważniejszą cechą utworu inspirowanego jest jego samoistność. Wynika ona z faktu, że do tworzenia utworu inspirowanego nie zostały zaczerpnięte elementy twórcze z innego utworu.

Wykonywanie praw autorskich do utworu inspirowanego nie jest uzależnione od zezwolenia twórcy utworu inspirującego.

plakat "Lolita" Bartosza Kosowskiego (z lewej) utwór inspirowany (inspiracja - plakat z 1962 r.)

Utwór zależny (opracowanie)

Utwór zależny to nowy, samodzielny przedmiot prawa autorskiego, który jest „zależny” względem utworu pierwotnego.

W czym objawia się ta zależność? Przede wszystkim w tym, że w utworze zależnym widoczny jest pewien zakres „twórczej ingerencji” w inny utwór. W odróżnieniu od utworu inspirowanego – utwór zależny powstaje poprzez przejęcie elementów o charakterze twórczym i inkorporowanie ich do nowego dzieła (utworu zależnego).

O ile samo stworzenie utworu zależnego nie wymaga zgody twórcy utworu pierwotnego, o tyle już jego rozpowszechnianie i wykorzystywanie zależne jest od zgody twórcy utworu pierwotnego. Taka zgoda może być udzielona w dowolnej formie (jako jednostronna czynność prawna bądź w formie umowy pomiędzy twórcą utworu, z którego zaczerpnięte zostały elementy twórcze a twórcą utworu zależnego).

Utwór zależny

Art. 2 prawa autorskiego:
1. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.
2. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.
 

Korzystanie i rozporządzanie opracowaniami powstałymi w oparciu o utwory pierwotne nie jest dozwolone bez zgody twórcy utworu pierwotnego.

Utwór zależny

Art. 2 prawa autorskiego:
3. Twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu pięciu lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi.

4. Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem.
5. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.

Utworami zależnymi są opracowania cudzego utworu (tłumaczenia, przeróbki, adaptacja).

Komercyjne korzystanie z utworów coraz częściej wiąże się z koniecznością dokonywania ich zmian. Warto o tym pamiętać szczególnie podczas podpisywania umów (o przeniesienie praw autorskich lub licencyjnych).

Utwór zależny - przykłady

grafika Thierry'ego Guetta  (utwór zależny) sporządzona na podstawie fotografii autorstwa Jima Marshalla

fotografia Jimiego Hendrixa

autorstwa Jima Marshalla

(utwór pierwotny)

Utwór zależny - przykłady

dzieło Thomasa Pavitte "Mona Lisa 6,239''8" - „wytyczenie” 6239 punktów z tego obrazu, a następnie ich połączenie (utwór zależny)

Mona Lisa, Leonardo da Vinci,

1503-1506 (utwór pierwotny)

Czas trwania praw do utworu zależnego

Ile trwa czas ochrony praw autorskich do utworu zależnego?  

Pytanie to pojawia się szczególnie wtedy, gdy utwór zależny powstaje z „przekształcenia” utworu, który znajduje się już w domenie publicznej. Czas trwania praw autorskich do opracowania trwa przez „standardowy” okres 70 lat liczonych od dnia śmierci autora opracowania.

Przykład: słynny obraz Marcela Duchampa „L.H.O.O.Q.” znany jako „Mona Lisa z wąsami”? O ile oryginalna „Mona Lisa” znajduje się już od dawna w domenie publicznej, o tyle przeróbka Duchampa wciąż objęta jest ochroną prawa autorskiego, która trwać będzie aż do 2039 roku.

Utwór inspirowany a zależny - kryteria oceny

Dokonując oceny utworu inspirowanego i utworu zależnego należy przede wszystkim zbadać, czy „kłopotliwy” utwór zawiera elementy twórcze cudzego dzieła. Często zdarza się bowiem tak, że elementy zaczerpnięte z cudzego dzieła nie mają charakteru twórczego, lecz są jedynie elementami pewnej koncepcji, określonego stylu.

Styl nie jest przedmiotem prawa autorskiego i nie podlega jego ochronie.

Gdy inspiracją dla twórcy jest określony styl nie może być mowy o naruszeniu praw autorskich.

W przypadku wątpliwości trudnych do ustalenia zaleca się nabycie zgody od twórcy utworu, który stał się wzorcem dla innego twórcy.

Utwór inspirowany a zależny - trudne kryteria oceny

plakat do filmu "Moskwa nad rzeką Hudson" z 1984 r. (utwór zależny)

okładka "New Yorkera" autorstwa Saul Steinbergera z 1976 r. (utwór pierwotny)

Utwór inspirowany a zależny - trudne kryteria oceny

okładka "New Yorkera" autorstwa Saul Steinbergera z 1976 r. (utwór pierwotny)

Text

utwory inspirowane

Utwór współautorski

Utwór współautorski to utwór będący rezultatem współdziałania kilku osób. Słowo współdziałanie jest tutaj kluczowe. Pomiędzy osobami pracującymi nad stworzeniem utworu współautorskiego musi istnieć świadome porozumienie, założenie wspólnej pracy.

Jeszcze przed przystąpieniem do pracy autorzy powinni być zgodni co do tego, że ich celem jest stworzenie jednego, wspólnego dzieła --> wykluczenie sytuacji, w której każdy ze współtwórców pracuje samodzielnie nad własnym utworem, nie mając pojęcia o pracy innych osób. Utwór współautorski nie jest dziełem przypadku. Jest on zawsze świadomym efektem pracy co najmniej dwóch autorów.

Wkład pracy osób pracujących wspólnie nad utworem współautorskim musi mieć charakter twórczy (poszczególne wkłady pracy muszą posiadać cechy utworu).

Utwór współautorski

Jaki typ pracy nie będzie miał cech twórczych?

• pomysł, inspiracja do stworzenia utworu współautorskiego;
• pomoc w postaci dostarczenia środków i/lub materiałów do wykonania utworu współautorskiego;
• pomoc techniczna (np. pomoc w obsłudze specjalistycznego sprzętu fotograficznego).

Osoba, której wkład w powstanie dzieła ograniczał się zatem do dostarczenia środków pieniężnych lub do pomocy technicznej nie będzie uznana za współautora dzieła (jej pracy nie jest wkładem twórczym).

Prawa współtwórców

Współtwórcom przysługują wspólne, autorskie prawa majątkowe do stworzonego przez nich utworu współautorskiego.

Autorskie prawa osobiste pozostają oddzielne dla każdego ze współtwórców.

Co istotne, wspólne prawa do utworu współautorskiego są równe dla każdego ze współtwórców.

Dzieje się tak dlatego, że prawo autorskie zakłada domniemanie równości udziałów poszczególnych autorów utworu współautorskiego. Jeśli twórców utworu współautorskiego jest dwóch, to ich prawa autorskie rozkładać się będą równo: 50% na 50%. Domniemanie równości udziałów poszczególnych twórców może zostać jednak obalone. Jak? Wystarczy, że autorzy ustalą (najlepiej w łączącej ich umowie) inne wielkości przypadających im udziałów.

Prawa współtwórców

W celu uniknięcia ewentualnych sporów warto na początku określić wielkości udziałów, które są sprawą kluczową dla późniejszego ustalania zakresu uprawnień poszczególnych współtwórców. Warto zadbać o to, aby zapisy umowne dotyczące wielkości udziałów odpowiadały rzeczywistemu nakładowi pracy i chroniły wszystkich współtwórców.

Do wykonywania wspólnego prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców. Co więcej, wymóg uzyskania zgody wszystkich współtwórców do wykonywania wspólnych praw autorskich do całości utworu jest niezależny od wielkości wkładów twórczych wniesionych przez poszczególnych współtwórców. To znaczy, że tę samą wartość ma głos współtwórcy, który wniósł 75% wkładu twórczego do utworu współautorskiego, jak i głos tego, który wniósł tylko 2%.

Utwór współautorski - przykłady

komiks "The Palace of Culture and Science in Warsaw – present, past and future"

Tekst - Michał Chudolinski

Ilustracje- Wojciech Pawliński

Utwór połączony

Utwór połączony to utwór składający się z (co najmniej) dwóch połączonych utworów, do których każdemu z autorów przysługują własne prawo autorskie.

Utwór połączony pozostaje sumą połączonych (samodzielnych) utworów. Każdy z utworów wchodzących w skład utworu połączonego jest samodzielnym tworem, a każdy z twórców połączonych dzieł zachowuje pełnię praw autorskich do swojego utworu.

Połączenie następuje tylko w celu wspólnego rozpowszechniania. Przykład: połączenie kilku utworów muzycznych na jednej płycie (album muzyczny)

Utwór zbiorowy

Utwór zbiorowy to utwór, który składa się z szeregu oddzielnych, odrębnych części, połączonych w jedną całość (zbiór) poprzez odpowiedni ich wybór i ułożenie. Poszczególne części utworu zbiorowego (podobnie jak w przypadku utworu połączonego) są odrębnymi, samodzielnymi dziełami jego twórców (np. encyklopedia, książka kucharska, księgi pamiątkowe, słowniki).

Zgoda twórców na uczestnictwo w pracach nad tworzeniem utworu zbiorowego stanowi warunek konieczny dla powstania dzieła zbiorowego.

Utwór pracowniczy

Utwór pracowniczy to utwór stworzony przez pracownika w efekcie wykonywania przez niego obowiązków wynikających ze stosunku pracy.

• utwór pracowniczy powstaje w ramach stosunku pracy (tylko umowa o pracę)

• w wyniku pracy wykonanej osobiście przez pracownika

• tylko wtedy gdy obowiązek działalności kreacyjnej wynika z treści umowy o pracę

W chwili przyjęcia utworu pracowniczego, pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu stworzonego przez swojego pracownika.

Co to jest plagiat?

Plagiat to pewnego rodzaju "złodziejstwo intelektualne czy artystyczne", korzystanie bez zezwolenia z rezultatów cudzego wysiłku twórczego (…) pozbawienie twórcy prawa do autorstwa dzieła.

Plagiat to przywłaszczenie sobie autorstwa cudzego dzieła poprzez rozpowszechnianie go pod własnym nazwiskiem (bez zmian lub ze zmianami). Co nie jest plagiatem?

– plagiat a pomysł prawo autorskie nie chroni (nawet najbardziej kreatywnych) pomysłów, odkryć, idei czy metod działania

- plagiat a inspiracja

- plagiat a twórczość równoległa - gdy dwóch różnych twórców realizuje w tym samym okresie czasu ten sam pomysł nie mając przy tym wiedzy o tym, że właśnie gdzieś w innym miejscu powstaje prawie taki sam projekt.

Co to jest plagiat?

rysunek Rashidi Barrett (plagiat)

plakat brazylijskiego twórcy Rubensa LP

Co to jest plagiat?

formalnie nie mamy tutaj do czynienia z plagiatem ale pominięcie nazwiska autora dzieła macierzystego (Jerry Smath) również narusza jego prawa do autorstwa

Co nie jest plagiatem?

pojedyncze słowa, dźwięki lub kolory nie są chronione prawem autorskim (fresh)

Co to jest dozwolony użytek?

DOZWOLONY UŻYTEK to określone przez prawo pewne formy działań, które choć stanowią postać korzystania z cudzego utworu to jednak są dozwolone przez prawo. Koniecznymi warunkami dozwolonego użytku są:

• wymóg wcześniejszego rozpowszechnienia dzieła
• wymóg, aby korzystaniu z utworów w ramach dozwolonego użytku towarzyszyło wymienienie imienia i nazwiska twórcy oraz źródła z którego utwór pochodzi.

Dozwolony użytek osobisty umożliwia każdej osobie fizycznej korzystanie z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego (tylko krąg osób pozostający w związku osobistym - rodzina, znajomi).

Co to jest dozwolony użytek?

Remak'e plakatu autorstwa Andersa Martineza - fotografia zaręczynowa dla przyjaciół - dozwolony użytek, jeśli kolaż był tylko prezentem dla przyjaciół a nie wynikiem działalności zarobkowej (plakaty ślubne prezentowane publicznie już nie) źródło: https://fstoppers.com

Co to jest dozwolony użytek publiczny?

wolno rozpowszechniać utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku  (art. 33 pr. aut.)

Udostępniając na blogu lub profilu w serwisie społecznościowym sfotografowany przez siebie ogólnodostępny obiekt (mural, obiekt architektoniczny czy plakat powieszony na ścianie budynku) nie naruszasz praw jego twórcy - działasz w ramach tzw. dozwolonego użytku publicznego -> wolność panoramy

Dozwolony użytek publiczny zezwala na nieodpłatne  korzystanie i udostępnienie utworu nieograniczonej publiczności (np. biblioteka wypożyczająca książki)

Wolność panoramy a ochrona interesów autora

a co z prawami majątkowymi artystów graficiarzy? powinny być one również brane pod uwagę.

graffiti Jasona Williamsa, Victora Chapa i Jeffreya Rubina i projekt z kolekcji Roberto Cavallego

Co to jest prawo cytatu?

Prawo cytatu stanowi jeden z przykładów tzw. dozwolonego użytku. Prawo cytatu to uzasadnione przepisami wykorzystanie fragmentów dzieła innego twórcy.

Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości (art. 29 pr. aut.)

W większości przypadków to właśnie cel wykorzystania fragmentów utworu osoby trzeciej przesądza o działaniu w ramach prawa cytatu a nie ich wielkość.

Co to jest prawo cytatu?

Wykorzystanie fragmentu cudzego dzieła będzie mieściło się w granicach prawa cytatu tylko wtedy, gdy takie użycie będzie uzasadnione jednym z poniższych celów:

• wyjaśnienie (użycie cytatu jest niezbędne, by wypowiedź była zrozumiała dla osoby trzeciej)

• analiza krytyczna (np. analiza użytych w utworze środków wyrazu)

• nauczanie (np. uzupełnienie wypowiedzi prelegenta wygłaszającego referat na konferencji naukowej)

• „prawa gatunku twórczości” (parodia, karykatura)

Co to jest prawo cytatu?

Cytat musi być rozpoznawalny - musi być tak oznaczony, aby przeciętny odbiorca wiedział, kiedy zapoznaje się z utworem autora posługującego się cytatem, a kiedy z fragmentem cytowanym. Należy za każdym razem podać twórcę oraz źródło cytowanego utworu.

Cytat będzie dozwolony tylko wtedy, kiedy będzie on częścią nowego, samodzielnego utworu prawa autorskiego

Nowelizacja ustawy: rozszerzenie zakresu prawa cytatu, dotychczas ograniczonego wyłącznie do urywków utworów i drobnych utworów w całości, o możliwość cytowania w całości utworów plastycznych oraz fotograficznych.

Prawo cytatu - przykład

wykorzystanie w filmie "O północy w Paryżu" zdania "The past is never dead. It's not even past" pochodzącego z powieści Williama Faulknera "Requiem dla zakonnicy":

Przeszłość nie jest martwa. Właściwie nie jest nawet przeszłością. Wiesz kto to powiedział? Faulkner.

--> został tu zrealizowany wymóg podania autora wykorzystanego dzieła

Co to są licencje Creative Commons?

Creative Commons = korzystanie pod pewnymi warunkami:

• uznanie autorstwa CC-BY (możesz swobodnie wykorzystywać utwór pod warunkiem podania imienia i nazwiska autora i źródła)

• użycie niekomercyjne CC-NC (możesz swobodnie wykorzystywać pod warunkiem, że cel korzystania z utworu nie będzie komercyjny)

• na tych samych warunkach CC-SA (możesz swobodnie wykorzystywać utwór pod warunkiem, że utwór udostępnisz potem na tej samej licencji)

• bez utworów zależnych CC-ND (nie wolno tworzyć utworów zależnych)

Legalne wykorzystywanie zdjęć i grafik:

Korzystanie z grafik i zdjęć znalezionych w w sieci będzie zgodne z prawem pod warunkiem, że wykorzystujesz je korzystając na przykład z:

• prawa cytatu
• dozwolonego użytku prywatnego lub publicznego
• wykorzystujesz utwory znajdujące się w domenie publicznej
• korzystasz z utworów udostępnionych na licencjach Creative Commons

Najpopularniejsze licencje na fonty:

SIL (SIL Open Font License – OFL) i Apache (2.0 Apache Software License) możesz: swobodnie modyfikować oraz wykorzystywać do tworzenia wszelkiego rodzaju logotypów, grafik, claim’ów zarówno do celów komercyjnych, jak i prywatnych nie możesz: sprzedawać „czystych” fontów (+ treść licencji i autor) np. seria LATO  (Łukasz Dziedzic, Adam Twardoch) SIL

MIT (zwana również licencją X11) możesz: swobodnie wykorzystywać i modyfikować (w tym w celach komercyjnych i jako font-face) pod warunkiem, że we wszystkich wersjach zachowasz warunki licencyjne i informacje o ich autorze

Uwaga na oddzielne licencje na font-face (web fonty)!

Zdjęcia stockowe a prawo

Zakupując zdjęcie w banku zdjęć nabywasz tylko prawo do jego określonego wykorzystywania, a więc (podobnie jak w przypadku fontów) licencję. Jednorazowy zakup zdjęcia na standardowej licencji upoważnia do wykorzystywania pliku na potrzeby jednego klienta.

Na potrzeby wykonania projektu dla każdego kolejnego klienta powinieneś wykupić dodatkową licencję. Uwaga! Kupujący na standardowej licencji ma prawo do rozpowszechniania zdjęć wyłącznie wtedy, gdy zdjęcia te stanowią tylko "część" towarów czy produktów a nie podstawową wartość towaru.

Prawo a banki zdjęć - zagrożenia

sprawa Rockie Nolan vs Reserved

Dbaj o bezpieczeństwo! Projekty twórz wyłącznie z elementów, do których posiadasz (lub Twój klient posiada) prawa autorskie

Bezpieczne bazy zdjęć i grafik

https://unsplash.com/ (zdjęcia do dowolnego wykorzystania)

http://openclipart.org/ (spory zasób grafiki wektorowej w domenie publicznej), http://otwartezasoby.pl/

skitterphoto.com (wszystkie zdjęcia na licencji CC0 do swobodnego wykorzystania)

http://foter.com/ (zdjęcia i obrazki w większości w domenie publicznej lub licencjach CC)

http://pixabay.com/ (większość zdjęć w domenie publicznej)

http://publicdomainpictures.net/ (fot. w domenie publicznej)

http://magdeleine.co (zdjęcia do dowolnego wykorzystywania, również komercyjnego);

Najczęściej spotykane błędy:

• używanie grafik stockowych w logo
• wykorzystywanie zdjęć stockowych w ramach kilku projektów
• przenoszenie na klienta praw autorskich do zdjęcia stockowego, do którego zakupiono tylko licencję
• bezprawne zamieszczanie logo marek na stronach internetowych/na portfolio/na projektach
• niewłaściwa interpretacja warunków licencji Creative Commons
• korzystanie ze zdjęć znalezionych w Google Grafika
• wykorzystywanie map niezgodnie z warunkami licencji
• wykorzystywanie fontów bez odpowiedniej licencji jako font-face (web fontów)

Co możesz zrobić gdy ktoś narusza Twoje prawa?

1. Roszczenie o zaniechanie naruszeń (żądanie skierowane bezpośrednio do sprawcy lub autora/administratora strony www, właściciel profilu na Facebooku lub sklepu internetowego) i to nawet wtedy, gdy istnieje jedynie obawa naruszenia; uzyskiwanie korzyści majątkowej przez sprawcę nie jest warunkiem koniecznym

2. Roszczenie o usunięcie skutków naruszenia (podjęcia takich działań, które mają na celu usunięcie określonego stanu sprzecznego z prawem, np. zniszczenie bezprawnie wytworzonych kopii)

3. Zapłata określonej sumy pieniędzy (nawet dwukrotności stosownego wynagrodzenia; to takie wynagrodzenie, jakie otrzymałby autor (…) gdyby osoba, która naruszyła jego prawa majątkowe, zawarła z nim umowę o korzystanie z utworu w zakresie dokonanego naruszenia

4. Roszczenie o wydanie uzyskanych korzyści (art. 79 pr. aut.)

Dziękuję za uwagę :-)