Stres ve Öfke Kontrolü

Hakan Şeyşane

BE / FE Developer @fikirfokur

Sonucu itibarıyla her stres bireye zararlı değildir. Stresin azı organizmayı uyardığı için bazı durumlarda faydalıdır. Pozitif stres öğrenciyi derse hazırlar, atleti yarışa hazırlar, sporcuya müsabakayı kazandırır, memura işini dikkatli yaptırır. 

Stres Yaratan Faktörler 

• Fiziksel çevre,
• Örgütsel çevre
• Bireysel faktörler

Gürültü
Aydınlatma
Isınma ve Havalandırma

FİZİKSEL

• Herhangi bir işyerinde görevin niteliğinden, iş çevresinden veya işle ilgili olarak üst, ast, iş arkadaşları veya müşterilerle bulunulan toplumsal etkileşimden dolayı stres ortaya çıkabilir. F.Luthans, örgütteki stres kaynaklarını 4 grupta toplamaktadır: 

Örgütsel 

Örgütsel politikalar, örgütün yapısal özellikleri, örgütteki fiziksel şartlar, örgütsel süreçler

• Adaletsiz başarı değerlendirmesi

• Ücret eşitsizlikleri

• Örgütsel kuralların katılığı

• İş gruplarını değiştirme

• Çelişkili yöntemler

• Sık sık yer değiştirmeler

• Gerçekçi olmayan iş tanımları

Örgütsel Politikalar 

• Merkeziyetçilik ve kararlardan dışlanma
• Yükselme imkanlarının azlığı
• Aşırı formaliteler
• Yüksek derecede uzmanlaşma
• Örgütsel bölümlerin karşılıklı bağımlılığı
• Yürütme ve danışma birimleri arasındaki çatışma

Örgütün Yapısal Özellikleri

• Kalabalık çalışma şartları ve özel hayatı önemsememe
• Aşırı gürültü, sıcak yada soğuk çalışma ortamı
• Zehirli maddeler ve radyasyon

• Hava kirliliği

• İş kazaları

• Yetersiz aydınlatma

Fiziksel Şartlar 

• Yetersiz iletişim
• Başarı düzeyi ile ilgili yetersiz geri bildirim
• Belirsiz ve çelişkili amaçlar
• Başarı değerlendirmesinin yanlış ve çelişkili olması
• Adaletsiz denetim düzeni
• Yetersiz bilgi
• Rekabet
• Dedikodu

Örgütsel Süreçler

• Yetersiz iletişim
• Başarı düzeyi ile ilgili yetersiz geri bildirim
• Belirsiz ve çelişkili amaçlar
• Başarı değerlendirmesinin yanlış ve çelişkili olması
• Adaletsiz denetim düzeni
• Yetersiz bilgi
• Rekabet
• Dedikodu

Örgütsel Süreçler

Bireysel Faktörler

A Tipi Davranış Özellikleri

• İki şeyi aynı anda düşünmek yada yapmak.

• Giderek daha çok faaliyeti daha az zamana sıkıştırmak.

• Çevreyi yada güzel şeyleri fark edememe veya ilgi gösterememe.

• Başkalarından hızlı konuşmalarını isteme.

• Sırada beklemeye zorlandığında yada çok yavaş hareket ettiğini düşündüğü bir arabanın arkasında giderken gereksiz derecede öfke gösterme.

• “Bir şeyin iyi olmasını istiyorsan kendin yap” sözüne inanma.

• Konuşurken el kol hareketi yapma.

• Sık sık diz oynatma yada parmak tıkırdatma.

• Şiddetli tonlamaları olan konuşma örüntüsü ve sık sık müstehcen sözler kullanma.

• Hiçbir zaman geç kalmamaya aşırı önem verme.

• Oturup hiçbir şey yapmamakta güçlük çekme.

• Çocuklarla oynarken dahi her oyunu kazanmak için oynama.

• Konuşurken nefes alma, dudak ısırma, kafa sallama, yumruk sıkma, masaya vurma.

• Daha iyi yada daha hızlı yapabileceğini düşündüğü şeyleri başkaları yaparken seyredince sabırsızlanma.

• Hızlı göz kırpma yada tike benzer kaş kaldırma.

B Tipi Davranış Özellikleri

• İvedilik ve sabırsızlık düşünceleri yoktur.

• Gösteri meraklısı değildirler ve sorulmadıkça başarılarını ve yaptıklarını tartışma ihtiyacı duymazlar.

• Oyunu yarışmak için değil, hoşça zaman geçirmek için severler.

• Suçluluk duymadan dinlenirler.

• Sosyal değerler için fazla kaygılanmazlar.

• Zaman esiri olmazlar. • Ekiple kolayca çalışırlar.

• Karar vermede aceleci değildirler.

• Özel hayatları ile iş hayatları arasında kolayca sınır koyabilirler.

• Eve döndüklerinde günlük hayattan tamamen uzaklaşabilirler. 

Kişilik faktörlerinin yanı sıra; algılama farklılıkları, geçmiş tecrübeler, aile düzeni, ekonomik sorunlar, cinsel sorunlar, yeni bir çevreye uyum vb.. gibi sorunlar kişilik açısından stres kaynakları sayılabilir.

Organizma strese üç aşamalı olarak tepki gösterir. Bunlar; Alarm, direnme ve tükenme aşamalarıdır.

Buna göre, insan beyni dışarıdan bir takım stres yaratıcı algıları aldıktan sonra bir takım gelişmeler olur. Beyindeki bu alarm durumu karşısında organizma ya direnir ya da elverişli durum oluşturur. Elverişli durumdan sonra stres, eğer uzun süreli olarak vücutta kalırsa tükeniş başlar

Stresin Etkileri

Bunlara ek olarak, mesleklerdeki stres kaynaklarını şu şekilde özetleyebiliriz: 

• İşin sıkıcı olması;

• Ücret yetersizliği;

• Karara katılamama;

• Araç-gereç yetersizliği;

• Yükselme imkanı olmaması; • İş yerinde dedikodu;

• İş gerekleri ile kişilik uyumsuzluğu;

• Çatışma ve örgüt iklimi;

STRESLE BAŞA ÇIKMA YÖNTEMLERİ 

• Bedensel Hareket (Egzersiz) Yapma

• Olumlu Hayal Kurma

• Kaynağı bulma

• Neşeli olma (Gülümseme, kahkaha, mizah)

• Beslenme (meyan kökü, …)

• Meditasyon

• Toplumsal Destek

• Zaman Yönetimi

• Dua ve İbadet

• Düzenli uyku

• Müzik

• “Hayır” deme

• Negatif insanlardan uzak durma

• Duş alma

Bireysel

Problemi çözme Bazen öfke duygularımız yaşamımızdaki gerçek ve kaçınılmaz sorunlardan kaynaklanıyor olabilir. Değiştirebileceğimiz bir şeyse çözüm yolları araştırılabilir. Değiştirilemeyecek bir durumsa, çözüm için uğraşmak yerine, yapılacak en iyi şey sorunla yüzleşmektir.

Öfkeli insanlar genellikle düşünmeden yargılama ve bu yargıları yönünde davranma eğilimindedirler.

Bu yargılar da bazen çok gerçek dışı olabilmektedir.

Eğer çok elektrikli bir tartışma içine girdiyseniz,

ilk yapacağınız şey; Yavaşlayıp gösterdiğiniz tepkileri gözlemek olmalıdır. Aklınıza gelen ilk şeyi söylemeyin, yavaşlayın ve asıl söylemek istediğinizi düşünün. Aynı anda karşınızdakinin de söylediklerini duymaya ve anlamaya çalışın. Hemen cevap vermeyin

Mizah kullanın

Mizah sırasında yaşanılan duygularla, öfkenin bir arada bulunması mümkün değildir. 

Çevrenizi Değiştirin

Bazen, sinirlenip öfkelenmemize yol açan “şeylerin” yakın çevremizde olduğunu fark ederiz. Biraz ara verip çevreyi değiştirmek gerekir